خبریال: احمد رشاد
د کډوالو په اړه د اسټرالیا او امریکا تر منځ شوې معاملې اسټرالیا مجبوره کړې چې خپلې سمندري پولې لاپسې ټینګې کړي او هلته خپل امنیتي حضور پیاوړی کړي.
دغه تړون چې د روان میلادي کال د نومبر په لومړیو کې وشو، امریکا چمتو شوه چې د اسټرالیا له توقیف خونو څخه په سلګونو کډوال وروسته له یوې ارزونې انتقال او هلته یې ځای پر ځای کړي.
د همدغه تړون د عملي کیدو په موخه د امریکا د کورني امنیت ځینې مسوولین اسټرالیا ته راغلي او د هغو کډوالو قضیې څیړي چې ممکن امریکا ته یې انتقال کړي.
که څه هم د اسټرالیا لومړي وزیر مالکوم ټرنبل بار بار ویلي چې دغه تړون یواځې د یوه ځل لپاره دی او هیڅ نوی را رسیدونکی کډوال به پکې شامل نشي، خو د کډوالو د راتګ په اړه لا اندیښنې شته.
اسټرالیا اندیښنه لري چې قاچاقبر به له دغه تړون څخه د تبلیغاتو په توګه استفاده وکړي او ناخبره پناه غوښتوونکي به وهڅوي چې اسټرالیا ته روان شي او قاچاقبر به په دې توګه خپل کارو بار( انساني قاچاق) ګرم وساتي.
د ډیپلومات ویبپاڼې((The Diplomat په حواله، اسټرالیا حکومت د همدغو اندیښنو د لرې کولو لپاره د خپل هیواد په شمالي سواحلو کې شپږ بیړۍ ځای پر ځای کړي او له دوی به د پوځي بیړیو د یوه یونټ لخوا ،چې په رهبري شوو میزایلو سمبال دی، ملاتړ وشي. همدارنګه دغو سواحلو ته به د اوبتلونو ضد الوتکې هم ولیږل شي.
دغه امنیتي ترتیبات د مالکوم ټرنبل د هغې خبرې عملي کول دي چې ویلي و له خپل بحري قلمرو څه به پولادۍ کړۍ را تاوه کړي او هیڅ ناقانونه وګړی به دغه قلمرو ته داخل نشي.
که څه هم نیوزیلانډ، کاناډا او مالیزیا سینه ډبولې چې د اسټرالیا کډوالو ته به خپله خاوره کې ځای ورکړي خو د ټرنبل حکومت په خپله خبره ولاړ دی او هغه دا چې امریکا سره تړون یواځې د یوه ځل او د شته کډوالو لپاره دی.
خو له امریکا سره د شوي تړون د عملي کیدو لپاره لا اندیښنې شته دی. دغه تړون د باراک اوباما له ادارې سره شوی و. د ډونالډ ټرمپ د انتخاباتې مبارزې له شعارونه ښکاري چې دا سړی د کډوالو په اړه جدي دی. ټرمپ ویلي وو چې کډوال او په ځانګړې توګه مسلمان کډوال به نه پریږدي. خو د اسټرالیا په اړوندو توقیف خونو کې ( چې د تړون له مخې به یې ګڼ شمیر اوسیدونکي امریکا ته انتقال شي) د بیلابیلو اسلامي هیوادونو وګړي اوسیږي.
تمه ده له امریکا سره شوی تړون د نوي ولسمشر په توګه د ډونالډ ټرمپ له سوګند پورته کولو ( ۲۰جنوري ، ۲۰۱۷) وروسته عملي شي.
د تړون د عملي کیدو پر وړاندې د شته اندیښنې د لرې کولو په موخه، اسټرالیا د کډوالو او سرحدونو وزارت یو استازی مایکل پیزولو (Michael Pezzullo) امریکا ته استولی چې له نږدې څخه د تړون عملي کیدو لپاره کار وکړي.
کډوالي د اسټرالیا لپاره یو لوی سرخوږی دی او د دغه سرخوږي درملنه ورته ډیره قیمته تمامیږي.
د یوې څیړنې له مخې له (۲۰۱۳) کال راهیسې اسټرالیا په توقیف خونو او د پناه غوښتونکیو د قضیو د څیړلو په بهیر، نهه عشاریه شپږ (۹/۶ بیلیونه ډالر) لګولي دي.
د څیړنې له مخې، اټکل کیږي چې تر راتلونکیو څلور کلونو پورې پنځه عشاریه اوه (۵/۷ بیلیونه ډالره) نور، لګښت هم راشي.
د همدغو لګښتونو له کبله دغه هیواد نه دی تیار چې د کډوالو په اړه پالیسي نرمه کړي. د دغه حکومت کړنلاره روښانه ده او هغه دا چې هیڅ ناقانونه وګړی به دغه هیواد کې ځای پر ځای نشي.