نویسنده: باراک اوباما
مترجم: ظریف امین یار
بعضی مسایل کمی برای امنیت ایالات متحده آمریکا به ظاهر مهمتر از گسترش بالقوه سلاح های هسته ای و یا احتمال جنگ جهانی ویرانگرانه در خاورمیانه است. به همین منظور، ایالات متحده امریکا برنامه جامع اقدام مشترک (Joint Comprehensive Plan of Action) را مورد مذاکره قرار داده آن را امضا کرد. همانگونه که حقیقت روشن است، برنامه جامع اقدام مشترک (JCPOA) براساس دیدگاه مشترک متفقین اروپایی، کارشناسان مستقل و وزیر دفاع فعلی ایالات متحده آمریکا، یک برنامه مؤثر جهت کنترول توسعه هسته ای ایران عنوان شده است. قابل یادآوری است که این برنامه براساس منافع ملی ایالات متحده آمریکا طرح شده بود . برنامه مذکور به طور قابل ملاحظه توانسته است برنامه هسته ای ایران را زیر کنترول داشته باشد. توافق مذکور مودلی برازنده از قدرت دیپلوماسی در جهان بشمار می رود. قابل ذکر است که رژیم بازرسی ها و روند تصدیق نمودن این برنامه همان چیزی است که ایالات متحده باید با کره شمالی مشترکاً کار کند. در واقع بیرون رفتن امریکا از JCPOA در زمانی که ما همه برای پیروزی موفقیت دیپلوماسی با کره شمالی صحبت می کنیم، خطر از دست دادن و شکست یک معامله انجام شده مؤفق با ایران را با خود دارد. یعنی همان نتیجه را که ما با کره شمالی دنبال می کنیم عمداً در صورت دور رفتن از توافق با ایران از دست می دهیم.
به همین دلیل است که اعلامیه و موقف امروزی آقای دونالد ترامپ نادرست و خیلی انحرافی است. دور رفتن از JCPOA به مفهوم خلاف قرار گرفتن با نزدیک ترین متحدان آمریکا ، دیپلومات های معروف ، دانشمندان و متخصصان استخباراتی آمریکا خواهد بود. در یک نظام دموکراسی تغییرات در سیاست ها و اولویت ها از یک حکومت به حکومت دیگر همواره متوقع خواهد بود. اما ناکارآمدی دوامدار در موافقتنامه ها از سوی کشورما، اعتبار آمریکا را به خطر خواهد انداخت و حیثیت ما را با قدرت های بزرگ جهان متزلزل وانمود کرده، خدشه خواهد زد.
بحث ها در کشور ما باید مبتنی بر واقعیت ها صورت گیرد. به ویژه بحث هایی که بگونه به اثتاب رسیده، تقسیم شده است. بنابر این مهم است واقعیت های مهم را دربارهJCPOA بررسی کنیم:
نخست، JCPOA موافقتنامه بین اداره من و حکومت ایران نیست. این میکانیسم بعد از سالها تلاش و تشکیل ایتلاف بین المللی که توانایی اعمال تحریم های لازم را علیه ایران دارد، تشکیل شد. ما بطور مشترکانه با قدرت های بزرگ مثل بریتانیا، فرانسه، آلمان و اتحادیه اورپا، فدراتیف روسیه، چین و ایران به چنین توافق دست یافتیم. یعنی این یک معاهده کنترول تسحلیحاتی چند جانبه است که با اتفاق آرا از قطعنامه شورای امنیت سازمان ملل متحد حمایت می شود.
دوم، JCPOA برنامه هسته ای ایران را عملاْ متوقف ساخته است و بالای کنترول آن غالب است. ایران برای چندین دهه به طور دوامدار برنامه هسته ای خود را توسعه داد و به نقطه رسیده بود که بتواند به سرعت تولید مواد به اندازه کافی فسیلی برای ساخت یک بمب را تهیه بدارد. اما JCPOA بالای این ظرفیت نقطه انفجاری گذاشت. از زمان که این برنامه تطبیق شد، ایران درصورتیکه هسته ای از یک راکتور را تخریب کرده بود، که می توانست تولید پلوتونیم (Plutonium) سلاح را تولید کند؛ دو سوم از سانتریفیوژهای(Centrifuges) آن (بیش از 13،000) را برداشت و تحت نظارت بین المللی قرار داد و 97 فیصد ذخایر یورانیم (Uranium) غنی شده و مواد خام مورد نیاز برای بمب را حذف کرد. بنابراین، به تمام ابزارها که در دست داشت، برنامه JCPOA اقدام به محدودیت های شدید بالای برنامه های هسته ای ایران اعمال کرد و در نتیجه توانست نتایج ملموس را نیز به دست آورد.
سوم، برنامه JCPOA محض بالای اعتماد متکی نیست. این برنامه ریشه در بازرسی های گسترده و رژِیم های تصدیقی بالای ایران دارد که تا کنون در هیچ یکی از معاهده های کنترول تسحلیاتی در جهان تحت مذاکرات سیاسی بدست نیامده است. این بدین مفهوم است که تاسیسات هسته ای ایران به شدت زیر عنوان این برنامه تحت نظارت قرار دارد. در این میان نظارتگران بین المللی (International Monitors) نیز به کل زنجیره تامین هسته ای ایران دسترسی دارند. بناً اگر تقلب صورت گیرد آنها می توانند به سادگی آن را شناسایی نمایند و جلو آنرا بگیرند. در عدم داشتن یک برنامه همانند JCPOA اینوع نظارتها بازرسی موجود نخواهد بود.
چهارم، اینکه ایران به برنامه JCPOA اجابت اسناد لازم می کند، این فقط دیدگاه اداره ما نبود بلکه جامعه استخباراتی ایالات متحده آمریکا نیز به این نتیجه رسیده بودند که ایران اجابت لازم به توافق JCPOA دارد و مسوولیت های خود را در قبال این موافقتنامه اجرا کرده است. گزارش مذکور که از جانب اداره استخبارات آمریکا تدوین یافته بود، به کانگرس آمریکا نیز ارایه شد. به همین ترتیب متحدان نزدیک ما نیز همین نظر را داشتند. آژانس بین المللی برای تایید مسوولیت دهی در این برنامه که آژانس بین المللی انرژي اتومی (International Atomic Energy Agency) است؛ نیز در این مورد با ما اجماع داشت.
پنجم، توافق JCPOA تاریخ انقضا ندارد. ممنوعیت ایران برای دستیابی به سلاح هسته ای دائمی است. برخی از بازرسی های مهم و تحریم کننده که توسط JCPOA تدوین شده اند نیز دائمی اند. حتی بعضی از مقرراتیکه در برنامه JCPOA با گذشت زمان نرم تر می شود، اینگونه اتفاق تا ده، پانزده، بیست و بیست و پنج سال در این معامله اتفاق نمی افتد.بنابراین دلیل اندک برای قر ار دادن این محدودیت ها در معرض خطر در وضعیت فعلی وجود دارد.
سرانجام، JCPOA هرگز به قصد این طرح نشده بود که تمام مشکلات ما را با ایران حل و فصل کند. برای ما روشن بود که ایران همواره در رفتار خود بی ثبات است. مثلاً ازجمله حمایت ایران از تروریسم، تهدیده به اسراییل و به همسایه گانش. همین دقیقاً علت اساسی است که ما ایران را مانع از دستیابی به سلاح های هسته ای می شویم. چرا که ایران در رفتار های خود بصورت دوامدار بی ثبات کننده ظاهر گردیده است. درصورتیکه برنامه هسته ای ایران متوقف نشود تمام رفتار های مضطرب ایران خطرناکتر خواهد شد. توانایی ما در برابر مقابله با رفتارهای بی ثبات کننده ایران و حفظ یکپارچگی در هدف با متحدان ما با برنامه JCPOA تقویت شده است و در عدم آن تضعیف خواهد شد.
بنابر این واقعیت ها است که من اعتقاد دار که تصمیم در معرض خطر گذاشتن JCPOA بدون کدام نقض قرارد از جانب ایران، اشتباه جدی خواهد بود.بدون داشتن JCPOA ایالات متحده در نهایت در بین دو گزینه یعنی یک ایران مسلح و یا یک جنگ دیگر در خاورمیانه باقی خواهد ماند. همه ما از خطرات ناشی از دستیابی ایران به سلاح های هسته ای آگاه هستیم و این امر می تواند یک رژیم خطرناک در حال حاضر را ترسیع کند، دوستان آمریکا را با ویرانی تهدید کند و خطرات غیر قابل قبول را به امنیت خود آمریکا نیز خلق کند که سرانجام می تواند باعث آغاز مسابقه تسلیحاتی در منطقه خطرناک جهان شود. اگر محدودیت های برنامه هسته ای ایران تحت JCPOA از دست مان برود ما با انتخاب بین زندگی با تهدید و یا رفتن به جنگ برای جلوگیری از آن مواجه می شویم.
در یک جهان خطرناک، آمریکا باید بالای بخشی از دیپلوماسی قدرتمند، اصولی برای تامین امنیت کشور اعتماد کند. حقیقت این است که ما بعد از بدست آوردن توافق JCPOA مصون تر هستیم. جا دارد تا از دیپلوماتها، اعضای کنگره و متحدان ما برای این توافق سپاسگزاری نماییم. در آینده، امیدوارم که آمریکاییها در حمایت از نوعی رهبری مقتدر، اصولی، واقع بینانه و متحدانه که ظرفیت آن را داشته باشد که کشور ما را مصون تر بسازد و مسئولیت های ما را در سراسر جهان حفظ نماید، قرار گیرد.