تاند (چهارشنبه، د حوت۱۴) د پاکستان د بهرنیو چارو وزیر شاه محمود قریشي د سې شنبې په ورځ (حوت ۱۳) وویل، د امریکا او طالبانو ترمنځ د دوحې موافقه په افغانستان کې د سولې لور ته یو لوی ګام و او پکار ده چې افغان مشران او نورې افغان ډلې د اعتماد رامنځته کولو د اقداماتو له لارې د ښه چاپېریال په جوړولو سیاسي پوخوالی وښيي.
د پاکستان د بهرنیو چارو وزیر له یوه خصوصي تلویزیوني چاینل سره په مرکه کې وویل، د دوحې موافقه د سولې لور ته لومړنی ګام دی او افغان مشران باید په دوهم ګام کې په پراخه سینه بین الافغاني خبرې پیل کړي.
قریشي زیاته کړه، په دوحه کې د افغانستان د سولې له موافقې وروسته په مراسمو کې حاضرو د بهرنیو چارو وزیرانو او استازو دا تصور درلود چې ممکن وړاندې به ستونزې وي او باید چاره یې وشي.
د پاکستان د بهرنیو چارو وزیر وویل، د افغانستان د شلو کلونو اوږدې جګړې ثابته کړه چې جګړه سوله نه شي راوستلی. اوس دا د افغان مشرانو لپاره لویه ازموینه ده چې یا پر خپلو تنګو نظرونو ټینګ پاتې شي او یا خپل نظرونه پراخ کړي.
قریشي تر دې وړاندې له رسنیو سره په څرګندونو کې ویلي و چې د افغانستان حکومت باید د طالبانو بندیان ژر تر ژره خوشی کړي.
قریشي په داسې حال کې د طالب بندیانو د خلصون غوښتنه وکړه چې طالبان لا حاضر نه دي چې د افغانستان له حکومت سره خبرې وکړي.
د افغانستان حکومت د قریشي پر څرګندونو اعتراض وکړ او هغه یې د افغانستان په چارو کې د پاکستان د لاسوهنو یوه بله بېلګکه وبلله.
قریشي ته بیا کوم د کوسی زوی یي چی داسی آوتی بوتی کوی. ته فکر کوی چی قصه ستاسو په نفع ختمه شوی. تاغین لیدلی کدو دی نه دی لیدلی. که خدای کول ژر به ستا د مور په کوس هم ميگی در چوخ شي. بی ناموسه که ستا په طرف افغانان سخت زوری دي ، دی خوا هم همدا افغانان دي مور به دی در وغیییییییییی. ستا مور په دی مرداره او چتله خوله له دی بی شرمه خبرو سره دی. طالب پاکستانی دلاله بیا په خصوص ملا شاهینه تر تا بل کوس فروشه او بی ناموس په دی دنیا او هغه دنیا که نشته. اول خو گمان نه کوم چی ته به افغان یی. که بیا افغان هم واوسی نو ضرور کوم موردگاو افغان یي. تاسو اوس بیخی پاکستان لپاره خپله دلالي تولی دنیا ته ثابته کره. مخ مو په دنیا او آخرت تور دی. دا دنیا هم له تاسو تیره شوه او هغه دنیا کی ددی بی گناه افغانانو د وژنی لپاره مو انشاالله دوزخ جای دی
تېره ورځ د طالبانو له لوري د جنوبي ولایتونو لپاره د نظامي کمېسیون مشر ملا ذاکر یو لیکلی پیغام خپلو قوماندانانو ته استولی چې پر افغان امنیتي ځواکونو خپل بریدونه پیل کړي.
د طالبانو دغه پرېکړي د افغانانو غبرګونونه را وپارول او دا یې دافغانانو خلاف د طالبانو او پاکستان دسیسه وبلله .
که څه هم تر ډېره بریده د طالبانو له لوريدافغانانو خلاف د بریدونو په تړاو شوی اعلان تر ډېره بریده تبلیغاتي بڼه لرياو طالبان غواړي چې خپل صفوف په دا ډول خوندي وساتي، خو په لویه کې ددوی له لوري داسي پرېکړه چې پر امریکایانو بریدونه مه کوی او افغانان په نښه کړئ د ډېرو په اند د افغان دښمني پرته بل څه نه لري .
طالبانو او امریکا یانو د فبروري پر ۲۹ نېټه د قطر په پلازمېنه دوحه کې د سولي په نوم یو تړون لاسلیک کړ چې له مخي یې امریکا یان په تدریجي ډول په څه دپاسه یو کال کې په افغانستان کې د مېشتو ناټو او امریکا یي ځواکونو لویه برخه اوباسي ،او طالبان به یې په بدل کې د رواني مارچ میاشتي له (۱۰) نېټه بین الفغاني خبري پیل کوي.
دم ګړی داسي ښکاري چې د طالبانو او افغان حکومت ترمنځ ښايي بین الفغاني خبري پر خپل وخت پیل نشي او وځنډېږي .
ډېری افغانان په دې باور دي چې د خبرو مرحله کړکېچنه او پېچلې ده ، ښايي نور وخت هم واخلي ،خو دواړه لوري هغه مهال پایلياو نتیجې ته رسېدلای شي چې د سولي یوې ریښتونې پروسې ته لار هواره کړي . او د پردیو لپاره دافغانانو خوښۍ قرباني نه کړي.
افغانان په تېره د تاوتریخواليد کنټرول په اونۍ کې تر بل هروخت په تېرو شلو کلونو کې سولي ته خوښ برېښېدل خو د طالبانو ننياعلان یې هیلين ېمګړې کړې .
پاکستاني سناتور مشاهد حسین چې په پاکستان کې یې پر مهمو څوکیو کار کړی له جیو نیوز سره په خبرو کې ویلي، یو وخت د پاکستان واضح پلان و چې افغانستان باید زموږ پنځمه صوبه وي. دده په خبره د ضیاالحق د حکومت پر مهال پر دې بحثونه کېدل چې د پاکستان په خزانه کې د پنځمې صوبې لپاره بودیجه ځانګړې شي، خو اوس پاکستانی حکومت دې ته تیار دی چې افغانستان ته د یوه مستقل هېواد په سترګه وګوری. دده په خبره اوس پاکستان له افغانستان سره ښې اړیکې لري او د یوه ښه ګاونډي په سترګه ورته ګوري. مشاهد حسین ټینګار کوي چې پاکستان اوس په افغانستان کې د لاسپوڅي حکومت له جوړولو لاس په سر شوی دی.
ولسمشر غني ننګرهار ولایت ته د سفر په لړکې یوې ولسي غونډې ته د وینا پر مهال وویل که، چېرې طالبان د سولې لپاره شرطونه لري، نو زمونږ شرطونه هم دادي چې دوی کله له پاکستانه وځي او د نشه یی توکو له کاروباره او قاچاق لاس اخلي؟
ولسمشر محمد اشرف غنی د وینا پر مهال وروسته له هغې خپل دریځ روښانه کړ چې وسله والو طالبانو د بین الافغاني مذاکراتو وړاندې افغان حکومت ته خپل هغه شرطونه کېښود چې امریکا سره یې په هوکړه لیک کې منلي دي چې ګواکې پنځه زره طالب مشران دې حکومت له زندانه خوشې کړي، خو افغان حکومت ته دا غوښتنه د منلو وړ نه ده او وایی، چې دا ناممکنه ده.
په همدې حال کې طالب مشرانو تېره شپه خپلو جنګیالیو ته امر کړی دی چې د امریکا سره د شوې هوکړې له مخې دې په امریکایي ځواکونو بریدونه نه کوي، خو له افغان ځواکونو سره دې جګړه نوره هم چټکه کړي.
د سولې په پروسه کې د جنجالونو پر مهال نن ولسمشر غني له پلازمېنې کابل څخه ننګرهار ولایت ته سفر وکړ او د سفر پر مهال یې د دې ولایت د امنیتي ادارو ترڅنګ له قومي مشرانو، مېرمنو، ځوانانو سره هم پر یوې ولسي غونډه کې ګډون کړی چې پکې د ننګرهار د امنیت او پرمختګونو ترڅنک یې د سولې پروسې په اړه هم خبرې وکړې.
ولسمشر غني خوښي وښوده چې په ننګرهار ولایت کې افغان ځواکونو په ډیر کم وخت کې داعش وسله وال مات کړل او شاوخوا د ۱۷ ولسوالیو خلک یې په امن کې کړل.
ولسمشر غني د ننګرهاریانو سره پر دغې غونډه کې هم ګڼې ژمنې وکړې او وعده یې وکړه چې ډیر ژر به یې پر خپله نوې دوره کې پوره کړې.
ولسمشر غني د وینا پر مهال وویل، چې په ټاکنو کې د هغه د بریالیتوب راز د ننګرهار ولسونو له لوري د پراخو رایو ورکول دي چې هغه یې تر کامیابیدو ورسوه او غواړي چې په دې ولایت کې دا ځل بنسټیز کارونه وکړي.
ولسمشر غني وویل، چې په راتلونکو دوو اونیو کې به د ننګرهار د ملکي هوایي ډګر تدا رکاتي چارې هم بشپړې شي او عملی کار به یې هم پیل شي.
ولسمشر د خبرو پر مهال ښځو ته په خطاب کې وویل، چې د سولې په پروسه کې به د دوی حقوقو ته په بشپړه توګه پام وشي او نه غواړي چې د دوی حقوق د سولې په پروسه کې له لاسه ورکړي.
ولسمشر غني ژمنه وکړه چې په دې ولایت کې به د سپین جومات پاتې کارونه هم بشپړ شي او د برېښنا لپاره به هم اسانتیاوي رامنځته شي.
د یادولو ده چې ولسمشر غني له دې وړاندې د ۲۰۱۹ کال په نومبر میاشت کې هم ننګرهار ولایت ته راغلی و چې له ولسونو سره یې بیلابېلې ژمنې وکړې.
د امریکا متحده ایالاتو د مذاکراتي ټیم مشر زلمي خلیلزاد پر افغان ځواکونو د طالبانو د بریدونو په تړاو د شوي ګواښ په اړه اندېښنه ښودلې او سم دستي یې د قطري چارواکو سره پر یاده موضوع د خبرو لپاره اړیکه نیولې ده .
په قطر کې د طالبانو د مذاکراتي ټیم یوه غړی خبریال ویب پاڼې ته وویل چې زلمي خلیلزاد دبریدونو په تړاو د طالبان د قطر دفتر له مشر ملا برادر سره هم خبريکړي دي.
په قطر کې موجود دخبریال ډاټ کام همکار د زلمی خلیلزاد د نېژدې سرچېنې له خولې وايي چې ښاغلی خلیلزاد اندېښمن وو او ویل یې چې دا ډول کړنې د امرکا او طالبانو ترمنځ شوې هوکړه زیانمنولای شي.
دا خبره لا تر اوسه د زلمي خلیلزاد له لوري په رسمي ډول نه ده ویل شوې ،خو خبریال ته سرچېنو وویل چې هغه سخت اندېښمن وو.
تېره ورځ د طالبانو له لوري د جنوبي ولایتونو لپاره د نظامي کمېسیون مشر ملا ذاکر یو لیکلی پیغام خپلو قوماندانانو ته استولی چې پر افغان امنیتي ځواکونو خپل بریدونه پیل کړي.
د طالبانو دغه پرېکړي د افغانانو غبرګونونه را وپارول او دا یې دافغانانو خلاف د طالبانو او پاکستان دسیسه وبلله .
که څه هم تر ډېره بریده د طالبانو له لوريدافغانانو خلاف د بریدونو په تړاو شوی اعلان تر ډېره بریده تبلیغاتي بڼه لرياو طالبان غواړي چې خپل صفوف په دا ډول خوندي وساتي، خو په لویه کې ددوی له لوري داسي پرېکړه چې پر امریکایانو بریدونه مه کوی او افغانان په نښه کړئ د ډېرو په اند د افغان دښمني پرته بل څه نه لري .
طالبانو او امریکا یانو د فبروري پر ۲۹ نېټه د قطر په پلازمېنه دوحه کې د سولي په نوم یو تړون لاسلیک کړ چې له مخي یې امریکا یان په تدریجي ډول په څه دپاسه یو کال کې په افغانستان کې د مېشتو ناټو او امریکا یي ځواکونو لویه برخه اوباسي ،او طالبان به یې په بدل کې د رواني مارچ میاشتي له (۱۰) نېټه بین الفغاني خبري پیل کوي.
دم ګړی داسي ښکاري چې د طالبانو او افغان حکومت ترمنځ ښايي بین الفغاني خبري پر خپل وخت پیل نشي او وځنډېږي .
ډېری افغانان په دې باور دي چې د خبرو مرحله کړکېچنه او پېچلې ده ، ښايي نور وخت هم واخلي ،خو دواړه لوري هغه مهال پایلياو نتیجې ته رسېدلای شي چې د سولي یوې ریښتونې پروسې ته لار هواره کړي . او د پردیو لپاره دافغانانو خوښۍ قرباني نه کړي.
افغانان په تېره د تاوتریخواليد کنټرول په اونۍ کې تر بل هروخت په تېرو شلو کلونو کې سولي ته خوښ برېښېدل خو د طالبانو ننياعلان یې هیلين ېمګړې کړې .