د مصيب ځپلي د ليدلو د وخت دعا :
له عمر رضي الله عنه څخه روايت دی چې : رسول الله صلی الله علیه وسلم اوفرمايل : څوک چې کوم کس د تکليف او مصيبت په حال کې اوويني ، او دا دعا اووايي :
( اَلْحَمْدُ لِلّهِ الَّذِيْ عَافَانِيْ مِمَّا اِبْتَلَاكَ بِهِ وَ فَضَّلَنِيْ عَلَى كَثِيْرٍ مِمَّنْ خَلَقَ تَفْضِيْلًا) نو دا کس به له هغه مصيبت څخه ټول عمر بچ وي . ( يعنې هغه مرض او مصيبت به په دې کس باندې نه راځي ) ( ترمذي )
فائده : د دې دعا برکت دادی چې انسان به له هر مصيبت او مرض څخه په امان وي . د دعا ژباړه : د ستاينې او صفونو وړ دی هغه ذات چې زه يې له هغه مصيبت څخه خلاص کړم چې ته يې پرې مُبْتلا کړی يې ، او زه يې په ډېرو مخلوقاتو باندې غوره کړم .
د سفر دعا ګانې :
چې کله څوک سفر ته روانېږي نو د رخصتېدلو پر مهال دې مخامخ کس ته دا دعا وکړي : اَسْتَوْدِکُمُ اللهَ الَّذِيْ لَا تَضِيْعُ وَدَائِعُهُ( أحمد ، ابن ماجه ) او حاضر کس دې مسافر ته د رخصتېدو په وخت کې دا دعا کوي : (اَسْتَوْدِعُ اللهَ دِيْنَکَ وَ اَمَانَتَکَ وَ خَوَاتِيْمَ عَمَلِکَ. ( أحمد ، ترمذي )
بيا چې کله مسافر په ( موټر ، کشتۍ ، يا طياره ) کې په خپل ځای ( سېټ ) باندې کښېنې نو درې وارې دې الله أکبر اووايي بيا دې دا دعا اووايي :(سُبْحَانَ الَّذِى سَخَّرَ لَنَا هَذَا وَمَا كُنَّا لَهُ مُقْرِنِينَ وَإِنَّا إِلَى رَبِّنَا لَمُنْقَلِبُونَ) اَللَّهُمَّ إِنِّى أَسْأَلُكَ فِى سَفَرِنَا هَذَا الْبِرَّ وَالتَّقْوَى وَمِنَ الْعَمَلِ مَا تَرْضَى ، اَللَّهُمَّ هَوِّنْ عَلَيْنَا سَفَرَنَا هَذَا ، اَللَّهُمَّ اِطْوِ لَنَا الْبُعْدَ ، اَللَّهُمَّ أَنْتَ الصَّاحِبُ فِى السَّفَرِ وَالْخَلِيفَةُ فِى الأَهْلِ وَالْمَالِ ) ( أبوداؤد )
او چې كله له سفر نه بېرته کور ته را ورسېږي نو دا دعا دې اووايي : آيِبُونَ تَائِبُونَ عَابِدُونَ لِرَبِّنَا حَامِدُونَ . ( أبوداؤد )
مسئله : چې کله په پورته ځای باندې خېژي نو الله أکبر دې وايي او چې کله بېرته را کوزېږي نو سُبْحانَ الله دې وايي ، رسول الله صلی الله عليه وسلم او د هغه لښکرو به همداسې کول ( أبوداؤد )
پدې هکله مونږ ته مفتي عبد المجيد دينپوري شهيد رحمة الله عليه په جامعة العلوم الإسلامية بنوري ټاون کراچۍ کې ، د ترمذي شريف په درس کې فرمايلي وو چې : د پورته ختلو په وخت کې الله أکبر ويل ځکه چې الله جل جلاله ډېر لوی دی او شان يې ډېر لوړ دی ، نو چې انسان دا لږ پورته کېږي نو الله أکبر دې وايي چې تکبر پکې رانشي ، او د خدای لويي او عظمت يې په ياد وي .
او د ښکته کېدلو په وخت کې سبحان الله ويل ، ځکه چې انسان خو لږ پورته وختلو خو اوس بېرته کوزېږي خو الله تعالی له دې څخه پاک دی ، هغه همېشه لوړ او د عظمت والا دی .
مسئله : په سفر کې د ماسپښين مازديګر او ماسخوتن فرض لمونځونه دوه دوه رکعته کېږي ، او د سهار لمونځ پوره کېږي ، او د ماښام درې رکعته فرض پوره کېږي ، ځينې خلک د جهل له امله د ماښام لمونځ هم نيموي ، چې د افسوس خبره ده .
د سهار له سنتو نه پرته د نورو سنتو په هکله حکم دادی چې : که وخت ورسره وي ، تکليف ورته نه وي او موټر ورته ولاړ وي نو سنت دې وکړي ، خو که داسې نه وي نو بيا دې سنت پرېږدي .
ځينې جاهلان چې نيمه خبره يې اورېدلې وي ، په سفر کې خلک له سنتو څخه منع کوي ، چې بايد هوښياران يې سمون وکړي .
په بازار کې د يوې دعا ثواب :
له عمر بن خطاب رضي الله عنه څخه روايت دی چې : رسول الله صلی الله علیه وسلم اوفرمايل : څوک چې په بازار کې دا ( کلمه ) اووايي : لا إِلَهَ إِلا اللَّهُ وَحْدَهُ لا شَرِيكَ لَهُ ، لَهُ المُلْكُ ، وَلَهُ الْحَمْدُ يُحْيِي وَيُمِيتُ ، وَهُوَ حَيٌّ لا يَمُوتُ بِيَدِهِ الْخَيْرُ ، وَهُوَ عَلَى كُلِّ شَيْءٍ قَدِيرٌ – نو الله تعالی به دې کس ته لس لکه نېکۍ وليکي ، او لس لکه ګناهونه به د ده له ( عمل نامې څخه ) لرې کړي ، او په جنت کې به يو کور ورته جوړ کړي . ( شرح السنة )
عَنْ سَالِمِ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ عُمَرَ بْنِ الْخَطَّابِ ، عَنْ أَبِيهِ ، عَنْ عُمَرَ بْنِ الْخَطَّابِ ، أَنَّ رَسُولَ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ ، قَالَ : مَنْ قَالَ فِي سُوقٍ جَامِعٍ يُبَاعُ فِيهِ : لا إِلَهَ إِلا اللَّهُ وَحْدَهُ لا شَرِيكَ لَهُ ، لَهُ المُلْكُ ، وَلَهُ الْحَمْدُ يُحْيِي وَيُمِيتُ ، وَهُوَ حَيٌّ لا يَمُوتُ بِيَدِهِ الْخَيْرُ ، وَهُوَ عَلَى كُلِّ شَيْءٍ قَدِيرٌ ، كَتَبَ اللَّهُ لَهُ أَلْفَ أَلْفِ حَسَنَةٍ ، وَمَحَا عَنْهُ أَلْفَ أَلْفِ سَيِّئَةٍ ، وَبَنَى لَهُ بَيْتًا فِي الْجَنَّةِ . هَذَا حَدِيثٌ حَسَنٌ غَرِيبٌ ( شرح السنة للبغوي )
د اذان د اورېدو په وخت کې :
د اذان د اورېدلو په وخت کې بايد اورېدونکی اذان کوونکي ته ځواب ورکړي ، داسې چې اذان کوونکی کوم ټکي وايي اورېدونکی دې هم هماغه ورسره وايي ، يواځې د حَيَّ عَلَی الصَّلَاةِ او حَيَّ عَلَی الْفَلَاحِپه ځواب کې دې لَا حَوْلَ وَ لَا قُوَّةَإِلّا بِاللهِ الْعَلِيِّ الْعَظِيْمِ وايي ، او د سهار په اذان کې د اَلصَّلَاةُ خَیْرٌ مِنَ النَّومِپه ځواب کې دې اورېدونکی صَدَقْتَ وَ بَرَرْتَوايي ، او د اِقامت د اورېدو په وخت کې دې هم هماغسې ځواب وايي ، يواځېد قَدْ قَامَتِ الصَّلَاةُپهځواب کې دې اورېدونکی أَقَامَهَا اللهَ وَ أَدَامَهَا وايي .
له اذان نه وروسته دعا :
له اذان نه وروسته دې دا دعا اووايي : اللَّهُمَّ رَبَّ هذِهِ الدَّعْوَةِ التَّامَّةِ ، وَالصَّلاَةِ القَائِمَةِ ، آتِ مُحَمَّداً الوَسِيلَةَ ، وَالفَضِيلَةَ وَابْعَثْهُ مَقَامَاً مَحْمُوداً الَّذِي وَعَدْتَهُ ، ( إنك لا تخلف الميعاد )
جابر رضي الله عنه فرمايي چې : رسول الله صلی الله عليه وسلم اوفرمايل : څوک چې د اذان د اورېدو په وخت کې دا دعا اووایي نو د هغه لپاره زما شفاعت ثابت شو . ( بخاري ، بيهقي )
خو مشهوره دعا داده چې :اللَّهُمَّ رَبَّ هذِهِ الدَّعْوَةِ التَّامَّةِ ، وَالصَّلاَةِ القَائِمَةِ ، آتِ مُحَمَّداً الوَسِيلَةَ ، وَالفَضِيلَةَ ( و الدرجة الرفیعة ) وَابْعَثْهُ مَقَامَاً مَحْمُوداً الَّذِي وَعَدْتَهُ ، ( و ارزقنا شفاعته يوم القيامة ، إنك لا تخلف الميعاد ) .د دې دعا په هکله بايد اووايو چې دا هم له دې ټولو ټکو سره ثابته ده ، يواځې يو ټکی يې ما پيدا نکړی شو ، خو د هغې مرادف مو پيدا کړو ، و الحمد لله .
له ( و الدرجة الرفیعة )څخه پرتهتر وَعَدْتَهُپورې دعا د بخاري په روايت کې ده ، وارزقنا شفاعته د دې ټکو روايت ما پيدا نکړو خو د ابو الدرداء رضي الله عنه له روايت څخه د دې مرادف ثابتېږي چې طبراني نقل کړی دی ، او إِنَّكَ لاَ تُخْلِفُ الْمِيعَادَ د جابر رضي الله عنه په روايت کې راغلی دی چې بيهقي نقل کړی دی . او ( و الدرجة الرفیعة ) د جابر رضي الله عنه په روايت کې راغلی چې ابن السني په عمل اليوم و الليلة کې نقل کړی دی .
عن جابر رضي الله عنه :أنَّ رسول الله صلى الله عليه وسلم قَالَ : مَنْ قَالَ حِيْنَ يَسْمَعُ النِّدَاءَ : اللَّهُمَّ رَبَّ هذِهِ الدَّعْوَةِ التَّامَّةِ ، وَالصَّلاَةِ القَائِمَةِ ، آتِ مُحَمَّداً الوَسِيلَةَ ، وَالفَضِيلَةَ ، وَابْعَثْهُ مَقَامَاً مَحْمُوداً الَّذِي وَعَدْتَهُ ، حَلَّتْ لَهُ شَفَاعَتي يَوْمَ القِيَامَةِ .(رواه البخاري) . عَنْ جَابِرِ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ قَالَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم :مَنْ قَالَ حِينَ يَسْمَعُ النِّدَاءَ : اللَّهُمَّ إِنِّى أَسْأَلُكَ بِحَقِّ هَذِهِ الدَّعْوَةِ التَّامَّةِ وَالصَّلاَةِ الْقَائِمَةِ آتِ مُحَمَّدًا الْوَسِيلَةَ وَالْفَضِيلَةَ ، وَابْعَثْهُ الْمَقَامَ الْمَحْمُودَ الَّذِى وَعَدْتَهُ إِنَّكَ لاَ تُخْلِفُ الْمِيعَادَ إِلاَّ حَلَّتْ لَهُ شَفَاعَتِى . ( السنن الکبری للبيهقي ، كتاب الصلاة , باب ما يقول إذا فرغ من ذلك (أی : الأذان ) )
عن عبد الله بن ضمرة السلولي قال : سمعت ابا الدرداء يقول : كان رسول الله صلى الله عليه و سلم اذا سمع النداء قال : اللهم رب هذه الدعوة التامة والصلاة القائمة صل على محمد عبدك ورسولك واجعلنا في شفاعته يوم القيامة ، قال رسول الله صلى الله عليه و سلم: من قال هذا عند النداء جعله الله في شفاعتي يوم القيامة ( المعجم الأوسط للطبراني برقم : 3662 )
عن عبدِ الله بن عمرو بن العاص رضي الله عنهما : أنّه سمع رسول الله صلى الله عليه وسلم ، يقول: إِذَا سَمِعْتُمُ النداء فَقُولُوا مِثْلَ مَا يَقُولُ ، ثُمَّ صَلُّوا عَلَيَّ ؛ فَإنَّه مَنْ صَلَّى عَلَيَّ صَلاَةً صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ بِهَا عَشْراً ، ثُمَّ سَلُوا اللهَ لِيَ الوَسِيلَةَ ؛ فَإنَّهَا مَنْزِلَةٌ في الجَنَّةِ لاَ تَنْبَغِي إِلاَّ لِعَبْدٍ مِنْ عِبَادِ اللهِ وَ أرْجُو أنْ أكونَ أنَا هُوَ ، فَمَنْ سَألَ لِيَ الوَسِيلَةَ حَلَّتْ لَهُ الشَّفَاعَةُ . (رواه مسلم )
عن جابر بن عبد الله ، رضي الله عنه قال : قال رسول الله صلى الله عليه وسلم : من قال حين يسمع النداء : اللهم رب هذه الدعوة التامة ، والصلاة القائمة ، آت محمدا الوسيلة والفضيلة والدرجة الرفيعة ، وابعثه مقاما محمودا الذي وعدته ، حلت له الشفاعة يوم القيامة ( عمل اليوم و الليلة لابن السُّنِّي )
عَنْ عَوْنِ بْنِ أَبِى جُحَيْفَةَ عَنْ أَبِيهِ قَالَ : رَأَيْتُ بِلاَلاً يُؤَذِّنُ وَقَدْ جَعَلَ أَصْبَعَيْهِ فِى أُذُنَيْهِ وَهُوَ يَلْتَوِى فِى أَذَانِهِ يَمِينًا وَشِمَالاً. ( السن الكبرى للبيهقي , كتاب الصلاة باب وضع الأصبعين في الأذنين عند التأذين )
و آخِرُ دَعْوَانَا أَنِ الْحمدُ لِلّهِ رَبِّ الْعالَمِیْنَ، اَللّهُمَّ صَلِّ عَلی سَيِّدِنَا مُحمَّدٍ و عَلی آلِهِ وَ أَصْحَابِهِ أَجْمَعِيْنَ .
جزاکم الله خیرا