مصدق سهاک: تحلیلگر مسائل سیاسی
ولایات شمال افغانستان به عنوان معبر استراتژیک و نقطه‌ی وصل افغانستان با آسیای میانه از اهمیت فراوانی برخوردار است. در طول چهارده سال گذشته این ولایات از امنیت نسبی برخوردار بودند، هر چند در مقاطع مختلف زمانی دستخوش ناامنی ها نیز می گردیدند. اما از چند ماه بدینسو شمال افغانستان بصورت هدفمند آماج انفجارها و حملات قرار گرفته و بصورت پلان شده ای بسوی ناامنی ها در حرکت اند و می رود تا این ناامنی ها شکل متواتر را بخود بگیرند. این سلسله‌ی ناامنی ها از بدخشان و تخار و کندز تا بلخ و سرپل و فاریاب را در برگرفته است. در این میان جنگ در کندز و بدخشان تا سرحد سقوط ولسوالی ها به پیش رفته است و شمار زیادی از ولسوالی ها دیگر در شمال در خطر سقوط قرار دارند. سوال اساسی اینجاست: طرح ناامن سازی شمال افغانستان از کجا آب می خورد و کی ها و برای رسیدن به کدام اهدافی این مناطق را ناامن می سازند؟
یکم: گسترش جنگ از جنوب به شمال:
بسیاری از کارشناسان و مردم عام فکر می کنند که پس از این جنگ استخوان سوزی که در جنوب افغانستان جریان داشت این جنگ به شمال انتقال می یابد. در حالی که این ادعا اشتباه محض است. جنگ از جنوب به شمال افغانستان انتقال نمی کند، بلکه جنگ از جنوب به شمال گسترش می یابد. اگر جنگ زن و مرد و کودک و جوان مسلمان هلمندی، قندهاری و زابلی را در جنوب افغانستان طعمه ی خود می ساخت، حالا بال های سیاهش را بسوی شمال نیز گسترانیده است تا مردم عام و بی گناه این ولایات را نیز به خاک و خون بکشاند.
ناگفته نباید گذاشت که طرح ناامن سازی ولایات شمال طرح تازه ای نیست. این طرح به شکل مرموز و خطرناکی به پیش می رود. با توجه به ناامنی های اخیر و روند گسترش ناامنی ها به سمت شمال افغانستان، نشانه های یک بازی خطرناک منطقه ای به چشم می خورند که محور آن گسترش جنگ از جنوب و وزیرستان شدن سمت شمال افغانستان می باشد.
دوم: حضور داعش جهت ناامن سازی شمال:
چندی قبل، شماری از نمایندگان پارلمان افغانستان ادعا داشتند که روزانه صدها تن از جنگجویان به جبهات جنگ در شمال افغانستان انتقال داده می شوند، و پول هنگفتی نیز به آنها تادیه می شود. آنها می افزایند که حلقاتی استخبارات غربی و مقاماتی در درون حکومت افغانستان، در تلاش انتقال جنگجویان خارجی به شمال افغانستان اند و این انتقال دادن ها به هدف کشاندن جنگ به شمال و ناامن ساختن آسیای مرکزی صورت می گیرد.
البته جنگی که در حال حاضر ولایات شمال جریان دارد، با گذشته ها تفاوت دارد. جنگجویان با پرچم متفاوت، روش های نو و سلاح ها و تجهیزات قوی با نیروهای امنیتی افغانستان می جنگند. مسئولان محلی در این ولایات می گویند که صدها جنگجوی بنام داعش در این ولایات حضور دارند و با نیروهای امنیتی افغان به جنگ می پردازند.
این ها همه نمایانگر آنست که بازی کلان، خطرناک و پیچیده ی منطقه ای در جریان است. این امر به هیچ عنوان بی هدف و بدون برنامه ی کلان منطقه ای امکان پذیر نیست. جنگی که توسط استعمارگران غربی ماهرانه سازماندهی و هدایت می شود، و تلاش های در جریان است تا با مبدل ساختن ولایات شمالی افغانستان به پناهگاه ها و پایگاه های گروه داعش، ناامنی ها را به مرزهای چین و روسیه رسانده و این کشور ها را تهدید نماید و از این طریق، معادلات سیاسی را در سطح منطقه تغییر دهد.
سوم: تحرکات طالبان برای اثبات قدرت:
در این اواخر مقامات امریکائی و دولت افغانستان کمپاین وسیعی را آغاز نموده اند تا فضا و نفوذ طالبان را در افغانستان به شدّت تضعیف نمایند. زیرا با تضعیف فضای نفوذ و سربازگیری طالبان در افغانستان، برای داعش زمینه سازی می نمایند. تا جائی که به علت فضاگیر شدن داعش در این اواخرگروه طالبان تا اندازۀ فضای شان را نسبت به گذشته از دست داده اند. از اینرو، این گروه نیز آرام ننشسته و بعضی از حملات و تحرکاتی را در ولایات شمال به خصوص در کندز راه اندازی نموده تا موجودیت خود را به رخ دولت بکشاند و ثابت سازد که طالبان فضای شان را از دست نداده اند و حرفی برای گفتن و قدرتی برای ایجاد تحرکات دارند.
چهارم: پروژۀ ناامن سازی آسیای میانه:
امریکا با امضای پیمان امنیتی در افغانستان و مستحکم شدن پایه های حضورش برای مدت طولانی در منطقه، در صدد گسترش جغرافیای جنگ و کشانیدن آن بسوی آسیای میانه و ایالت سنگیانگ چین است. از اینرو، ولایات شمال دروازه نفوذ به سمت کشورهای آسیای میانه است. بناً تلاش های زیادی در جریان است تا جای پای برای داعش در این مناطق باز نماید؛ زیرا امریکا می خواهد تا با ناامن سازی شمال و گسترش حضور داعش، مناطق آسیای میانه را تا سرحدات روسیه ناامن ساخته و نفوذ سیاسی اش را در این مناطق بیشتر از پیش افزایش دهد.
الکساندر مانتیتسکیی سفیر روسیه چندی قبل در نشستی در کابل با اشاره به اوضاع ناامن بخش های شمالی افغانستان گفت: روسیه از ناامنی های شمال افغانستان به ویژه اوضاع بدخشان و کندز سخت نگران است؛ وی خاطرنشان کرد که اگر کشورهای آسیای میانه با تهدید روبرو شوند، کمک های نظامی اش را به این کشورها افزایش خواهد داد. در همین حال، رئیس جمهور تاجیکستان چند روز پیش گفت که شمار نیروهای امنیتی را در امتداد مرزهای کشورش با افغانستان افزایش داده است. دولت ترکمنستان نیز حفریاتی را در امتداد سرحد این کشور با افغانستان به منظور جلوگیری از نفوذ داعش انجام داده است.
بناً حضور داعش در افغانستان و آسیای میانه بخشی از بازی خطرناکی است که از سوی سازمان های استخبارتی کشور های غربی به هدف گسترش نفوذ سیاسی و جغرافیای جنگ براه انداخته شده است و این بزرگترین تهدید برای روسیه و چین می باشد.
پنجم: شمال افغانستان: معبر استرتژیک قاچاق مواد مخدر:
از آنجائیکه افغانستان بزرگترین کشور تولید کنندۀ موارد مخدر در جهان به حساب می آید و بر اساس آمار وزارت مبارزه با مواد مخدر افغانستان، سالانه تجارت مواد مخدر در منطقه به 67 میلیارد دالر می رسد. هر چند آمار واقعی تولید و تجارت مواد مخدر در افغانستان بیشتر از چیزی است که از سوی مقامات ارائه داده می شود. از اینرو، ولایات شمال به لحاظ موقعیت ویژۀ جغرافیایی شان، به عنوان یکی از مراکز مهم کشت و قاچاق مواد مخدر از اهمیت خاصی برای باندهای قاچاق مواد و مافیایی دارا می باشد. چون در تجارت مواد مخدر افغانستان دست های کلان استخبارات غربی نهفته است، بناً ناامن شدن این مناطق کمک می کند تا بسادگی مواد مخدر را از افغانستان از طریق آسیای میانه به اروپا برسانند. چنانچه نظر به ارقام 30 درصد این قاچاق از مرز شمال افغانستان صورت می گیرد. کشورهای آسیای مرکزی و روسیه در این اواخر ضمن ابراز نگرانی از افزایش کشت، تولید و قاچاق مواد مخدر در افغانستان با برگزاری کنفرانس های مختلف و نشست های متعدد سعی دارند تا از روند رو بافزایش قاچاق موارد مخدر در این مناطق جلوگیری نمایند. هر چند در مقطع فعلی موضوع مواد مخدر در ناامنی های شمال، بحث زیاد جدی نیست؛ ولی اهمیت این مسأله اینجاست که حاکم شدن هر گروه در شمال، به معنی در دست داشتن شاهرگ قاچاق مواد مخدر، سود بردن از تجارت کلان منطقوی و در دست داشتن منبع جهت تمویل مصارف آن گروه است.
بادر نظرداشت موارد فوق، ناامنی هایی که امروزه در شمال افغانستان جریان دارد، بخشی از پروژۀ ناامن سازی کشورهای آسیای میانه است. قدرت های غربی به خاطر انتقال داعش به کشورهای آسیای میانه، جغرافیای جنگ را از جنوب به شمال گسترش داده اند و می کوشند تا شمال افغانستان را وزیرستان ساخته و موج دیگری از بخاک و خون کشانیدن مردم بیگناه را براه بیاندازند.