(فرهنگ نام های 38 هزار نویسنده، شاعر و اندیشمند پشتون)
ارزش کار های بنیادی به مثابه ی پایه هایی تحفظ مدنیت استوار بر آن، اهمیت کوشش هایی را آشکار می کند که همیشه به نام بزرگان ختم می شود. من منفی باف نیستم. بنابراین مواجهه ی من با پدیده های بشری، در نخست دنبال مزایاست. با این نگرش، تمایل به تبیین ارزش ها، غایه ی احترام و جایگاه را دنبال می کند.
«ویاړلي» (کسانی که به شان رسیده اند)، بزرگ ترین فرهنگ نام های 38 هزار پشتون است. دریافت این اثر، حس تحسین برمی انگیزد. کاری با این حجم و تنظیم، چنانی که آورده اند، 13 سال صاحب اثر را می گیرد.
«ویاړلي»، فرهنگ جامع زاده گان تباری ست که در امتداد اعصار، بی شک، صد ها جلدی می شود. داکتر عبدالرووف رفیقی، درگیر ماضی، حال و استمرار، صورت حساب 38 هزار اندیشمندی را گرد آورده است که در اختیار داشت.
عظمت کتاب «ویاړلي» در چند بُعد حجیم بودن، جامع بودن و کتاب نویسی نو (مدرن)، خلاصه نمی شود. ارزش بنیادی این کار در زمانه ای که کمیت های موثر به حیث پشتوانه ی بحث های کلان قومی، منافع، کشور و هویت طرح می شوند، ذهنیت تک فردی روی افراد و اشخاصی را تصحیح می کند که اگر تعریف عدو از تاریخ و فرهنگ ما باشد، می کوشند با چند خلاصه ی قدیمی و کنونی، معدود کنند.
در کتاب «ویاړلي»، مرز های سرزمینی مطرح می باشند. بنابراین، افراد و اشخاص، هزاران اندیشمندی می شوند که در تاریخ قد برافراشته اند.
مقوله های پیچیده ی سیاسی و تحلیل های انترپولوژیک، آینده ی پیوست ها بر اثر هویت های تباری را به نظریه ی مهم «برخورد تمدن ها» کشانده است. آینده ی همفکری ها و منافع تباری، اگر به مرز های واحد سیاسی نرسد، مرز های فکری را می شکند. بنابراین، نقطه ی محوری روی ارزش هویت، فرهنگ و تبار، میلیون ها مردمی را متحد می کند که در مثال تبار ما در جغرافیای عظیمی از هند تا آمو و از کشمیر تا اصفهان، تاریخ، حضور و منافع دارند.
مرز های سیاسی ما محدود به چند کشور است، اما مرز های فرهنگی در گسترده ای که آوردم، خیلی فراخ و پُر ُابُهت اند. کتاب «ویاړلي»، احصائیه ی هزاران اندیشمندی است که در فراخنای جغرافیای سرزمینی نیز زیست کرده و می کنند. این اولین منبع نفوس فرهنگی، افزون بر سهولت شناخت، پشتوانه ی عظیم مردمی ست (پشتون ها) که تفکر، فرهنگ و جنگ را عجین کرده اند. گونه ی مردمی تخلیق پشتو (لندی) که در صورت تاریخی، حتی هزاران سراینده ی ناشناس دارد، می تواند ذهنیت های تخلیق «ویاړلي» نیز باشد.
هزاران نویسنده، شاعر و اندیشمند در زمینه ی تاریخ، اجتماع و بستری که ادبیات آفریده اند، مردم ما، هرچند در تنازع سیاسی 500 سال اخیر، بسیار سیاسی می شوند، اما در فرصت های عاطفه، اندیشه و عشق، آنان را به تعریف حیاتی واداشته است که غنای آن، قرن ها پس از تنازع بی پایان، هرازگاه، هر لحظه و هر لمحه به تخلیق، هنر و اندیشه می رسد.
رشد روز افزون فعالیت های مدنی که در دو دهه ی اخیر به انبوه آثار افغانی منجر شده است، سخت کوشی مردم با عزت، با همت و معزز ما را در آزمون های مختلف فرهنگی سربلند کرده و می کند. حتم دارم بستر صلح، سعی ما را در عرصه هایی نیز نهایی می کند که تا قبل از هفت ثور، کوشش های ستوده برای دست یابی به رفاه زنده گی بودند. شاید انحصار کار قلم، از مزیت هزینه های فردی، هرچند وقتی کتاب می شود، درگیر ضوابط است، اما در رنگینی ستوده، ارزش کار های «دست بازی» را تایید می کند که افغان های با وقار یافته اند.
تنقید کتاب «ویاړلي»، بحث های جالب، جامع و جدید مکتب های علمی، ادبی و تحقیقی را به میان می آورد. بنابراین، شرح دری افغانی این کتاب را جزو ادای دینم به یک هموطن معزز، فرهنگی و سخت کوش، به نکاتی مختصر می کنم که از این خامه، مهم پنداشته می شود.
در جریا ن 15 سال کار های دشوار فرهنگی که منتج به حدود 50 جلد کتاب شدند و 30 عنوان آن ها توفیق نشر یافته اند، ردیف مجازی کار های قلم من (مصطفی عمرزی) به بیش از 500 نگارش متنوع می رسد که به فضل پروردگار و لطف بزرگان، اکثراً در جمع کار های بنیادی، مهم و نیاز روز محسوب شده اند. این افتخارات در جنب «ویاړلي» (مفتخرشده گان)، ارزشمند است. بنابراین تعریف من از زحمات ستوده ی داکتر رفیقی، به این اظهار امتنان نیز می رسد که در جلد ششم کتاب «ویاړلي»، ذیل حروف «ص، ض، ع، غ» در صفحه ی 2668، شناسه این قلم به نام «عمرزی مصطفی» و درج یکی از سی کتاب منتشر ام (افغانستان و بازار) از قید آثار چاپی آمده است.
اثری به اهمیت کتاب «ویاړلي» را نه فقط با ارزش بنیادی آن می توان دریافت، بل آوردن رقم هزاران نویسنده، شاعر و اندیشمند که به 38 هزار می رسد، جلو تنقیدی را می گیرد که در نخست پنداشته می شود در این عظمت فرهنگی، «موجز» بسیار اختصار شده است. بررسی من از تمام مجلدات این کتاب به یافت این نکته ی درک داکتر رفیقی رسید که توجه ی ایشان پیرامون مباحث کلان فرهنگی و احصائیه ی فکری، خیلی مهم تر از جزمیات، ذهنیت ساخته که نفوس بشری حاکم (اکثریت افغانستان) که در 500 سال اخیر همیشه در تاریخ بوده است، تداوم آن را در استمرار کار هزاران مفکری یافته است که از رهگذر آنان در ادبیات، تاریخ و سیاست، توده های مدافع منافع و ارزش های این تبار اند.
صاحب اثر کتاب «ویاړلي»، یک فرهنگی به تمام معنی است. به این روال، کتاب «ویاړلي» در چاپ های بعدی غنی تر می شود.
داکتر رفیقی در دیباچه ی اثر ارزشمند خویش از جزییاتی آورده است که او را قادر ساخته اند این اثر عظیم را تنظیم کند. بنابراین، تکمیل این اثر، چنانی که در تلویحات داکتر رفیقی آمده، در چاپ های بعدی با شروح کاملتری به همراه می شود.
شادمان از این که بیش از نصف عمر من (در حدود 15 سال فرهنگی) به جایی رسید که در کنار همتباران اندیشمند باشم، به قناعت صورت حساب من در کتاب «ویاړلي» می رسد. بنابراین از کنار صورت مختصرم در کتاب می گذارم و ضمن عرض مبارکباد، برای داکتر صاحب عمر بیشتر، سلامتی و پیروزی های دیگر می خواهم. یقیناً کسانی که با زحمات داکتر رفیقی نیز فرهنگی شدند (کتاب ویاړلي)، در ادامه ی این کار پشتیبان می شوند.
من به عنوان اولین افغانی که توفیق دسترسی به این کتاب را یافته ام، برای غنای هرچه بیشتر کتاب «ویاړلي» و سهولت های داکتر رفیقی به کارنامه ی اندیشمندان ما، تلخیصی از معرفی خودم را با منطق ستوده ی صاحب اثر که در آن محور تباری، اصل است، برای یک دست سازی و نیاز های ناشی از قدرت آن، تقدیم می کنم. در این تلخیص، جزییات بیشتری در خدمت همتباران و داکتر رفیقی قرار می گیرند. امیدوارم چاپ های بعدی، همسویی و همیاری فرهنگیان را در بر داشته باشد؛ یعنی با اخذ وظیفه از صاحب اثر «ویاړلي»، به افتخار شراکت بیشتر در اثری برسیم که به ذهینت فرهنگی بودن عامه ی تبار ما مربوط است.
تلخیص معرفی من:
معرفي مصطفي «عمرزي»
(نویسنده، پژوهشگر و روزنامه نگار)
- متولد 2 عقرب سال 1362 در کابل.
- فارغ از «لیسه ی عالی استقلال» در سال 1378.
- فارغ به سویه ی دیپلوم از بخش «راديو و تلويزيون» پوهنځى ژورناليزم پوهنتون كابل در سال 1382.
- دارنده ی گواهینامه ی «گزارشگر انتخابات» از پروژه های آموزشی شبکه ی جهانی BBC.
تجربیات کاری:
عضو شوراي مركزي، گزارشگر، خبرنگار، روزنامه نگار، مدير مسوول نشریه، همکار قلمی، مصحح، نويسنده، تهيه كننده، كارگردان، مسوول ارزيابي نشرات، مسوول طرح و ارزيابي و مسوول واحد فرهنگي در نهاد ها و رسانه هايی چون اتحاديه ي ملي ژورناليستان افغانستان، اتحادیه ی ملی ژورنالیستان و خبرنگاران افغانستان، انجمن شاعران و نويسنده گان افغانستان، هفته نامه ی «قلم»، تلويزيون«1»، راديو و تلويزيون «باختر»، فصلنامه ی «بنیان اندیشی» (منتشره در جمهوری اسلامی ایران)، روزنامه ی «سرخط»، مجله ی «اوربند»، گاهنامه ی «تحریک»، وب سایت «دانشنامه ی افغان» و واحد توليد «آمو فلم».
آفرینش های کاری- فرهنگی
برنامه ها و فلم هاي مستند تلويزيوني:
- برنامه ي مستند تاريخي«يك سده فراز و نشيب» در تلويزيون «باختر»: 14 قسمت 24 دقيقه يي.
- برنامه ي مستند تاريخي «آيينه ي تاريخ» در تلويزيون «باختر»: 18 قسمت 24 دقيقه يي.
- برنامه ي مستند ادبي «ناي» در تلويزيون «باختر»: 20 قسمت 24 دقيقه يي.
- فلم مستند «26 سرطان» در تلويزيون «باختر»: 24 دقيقه.
- فلم مستند «پژواك كوهسار» (پيرامون زنده گي مرحوم فقير فروزي) در تلويزيون «باختر»: 40 دقيقه.
تخلیقات:
- صحبت هاي مغاره نشينان (طنزی)- منتشر شده است.
- افغانستان و بازار آزاد (سیاسی- اجتماعی)- منتشر شده است.
- مرز و بوم (تاریخی).
- چهار يادواره (معرفی چهار فرهنگی افغان)- منتشر شده است.
- سخن در سخن (معرفی کتاب ها).
- يك قرن در تاريخ و افسانه (تاریخ تحلیلی و شفاهی افغانستان از 1900 تا 2000 میلادی)- منتشر شده است.
- افغاننامه (مشاهیر افغان)- منتشر شده است.
- پشتون ها (تحلیلی)- منتشر شده است.
- رسانه ها، مديريت و نوسان ها (رسانه یی).
- در هرج و مرج زيستن (سیاسی- اجتماعی).
- تاریخ عمیق (طنزی).
- اندیشه در بستر سیاست و اجتماع (مقالات منتشره در روزنامه ی سرخط)- منتشر شده است.
- با زبان دری (تحقیقی- تحلیلی)- منتشر شده است.
- روزگار (نوستالوژی).
- پاسخ (واکنش ها).
- تامل و تعامل فرهنگی (فرهنگی).
- ارتجاع و مرتجع (انتقادی).
- سیر فرهنگی (فرهنگی).
- پی آمد تصویر (فلم و سینما).
- در منظر بیگانه (تحلیلی).
- ذهنیت متنازع (ابراز نظر).
جزوه ها:
- به رنگ آبي (زنده گي شهيد مينا).
- مردي از سرزمين آزاده گان (زنده گي و برنامه ی انتخاباتي محمد شفيق گل آقا شيرزي).
- محمد نادر «نعيم» (زنده گي و برنامه ي انتخاباتي محمد نادر نعيم).
تالیفات:
- هنر در سینمای افغانان (فلم هنری سینمایی افغانستان از 1327 تا امروز)- منتشر شده است.
گردآوري ها:
- زماني كه مفاخر ناچيز مي شوند (تنقید تاریخی)- منتشر شده است.
- حقيقت خورشيد (پیرامون کلمات افغان و افغانستان)- منتشر شده است.
- در جغرافیای جهان سوم (بررسی ستم ملی و ستیز قومی در ایران).
- در متن مدعا (اهل سنت در جمهوری اسلامی ایران).
- نگرش نو بر شاهنامه و فردوسي (تنقید فردوسی و شاهنامه)- منتشر شده است.
- مُنحنی تاریخ (تنقید کوروش و سلسله ی هخامنشی)- منتشر شده است.
- آرياييسم (تنقید پدیده ی آریایی)- منتشر شده است.
- پور ِخرد (معرفی زنده یاد استاد ناصر پورپیرار)- منتشر شده است.
- دري افغاني (پیرامون زبان دری و ویژه گی های آن)- منتشر شده است.
- آيين هاي سخيف (تنقید ادیان زردشتی، مزدکی و مانوی)- منتشر شده است.
- کتاب نامه ی من (پیرامون زنده گی و کارنامه ی مصطفی عمرزی).
- پندار ستمی (تنقید و بررسی پدیده ی معروف به ستمی).
- آرکاییسم (تنقید باستانگرایی)- منتشر شده است.
- معنی (گزیده هایی از سخنان اندیشمندان).
- محوطه ی سیاه (تبیین و بررسی فارسیسم).
- رسالت ملی (کارنامه ی محمد طارق بزگر).
ترجمه ها:
- تا حصار پنتاگون (سفرنامه ي واشنگتن): محمد اسماعيل «يون»- منتشر شده است.
- رسانه هاي كنوني افغاني: محمد اسماعيل «يون»- منتشر شده است.
- ساختار هندسي شعر پشتو: محمد اسماعيل «يون»- منتشر شده است.
- انگيزه هاي فرار نخبه گان حرفه يي از افغانستان: محمد اسماعيل «يون»- منتشر شده است.
- تخت دهلي را فراموش مي كنم (سفرنامه ي هند): محمد اسماعيل «يون»- منتشر شده است.
- افغانستان در پيچ و خم سياست: محمد اسماعيل «يون»- منتشر شده است.
- اگر جهانيان شكست بخورند؟: محمد اسماعيل «يون»- منتشر شده است.
- درست نویسی پشتو: محمد اسماعيل «يون»- منتشر شده است.
- فقر فرهنگي: محمد اسماعيل «يون»- منتشر شده است.
- در قلب كرملين (سفرنامه ي مسکو): محمد اسماعيل «يون»- منتشر شده است.
- مشی «تحریک ملی افغانستان»- در اختیار «د افغانستان ملی تحریک»، قرار داده شده است.
- اساسنامه ی «روند ملی جوانان افغان»- در «اختیار روند ملی جوانان افغان»، قرار داده شده است.
- اساسنامه ی «انجمن پیشرفت و رفاه زنان افغان»- در اختیار این نهاد، قرار داده شده است.
- اساسنامه ی «حزب حرکت مردمی افغانستان»- در اختیار این حزب، قرار داده شده است.
- مرامنامه ی «حزب حرکت مردمی افغانستان»- در اختیار این حزب، قرار داده شده است.
- ناگفته های ارگ: محمد اسماعیل «یون».
همکاری های فرهنگی با دیگران در تهیه ی کتاب ها، فلم ها و برنامه ها
کتاب ها و نشریات:
«سايه بان بي سايه»، «تحقیقی پیرامون سوابق تاریخی و موقف حقوقی قرارداد و خط دیورند»، «پشتونستان»، «پژواک؛ زنده ی جاویدان است»، «منار نجات»، «حکمیت انگلیس در سیستان»، «زنده گی امیر دوست محمد خان- جلد اول» و «پیروزی» (راجع به احمد یاسین سالک قادری).
فلم ها و برنامه های تلویزیونی:
«مستند باختر» (برنامه ی تاریخی)، برنامه ی اجتماعی »همتا»، «بازتاب اعتماد مردم» (سلسله ی انتخاباتی) و «شهید ملت» (مستند زنده گی شهید عبدالحق).
تاییدات فرهنگی- مدنی:
– ستایشنامه ی «پوهنځی ژورنالیزم» پوهنتون کابل در سال 1382 ش.
– ستایشنامه ی «مجمع صلح افغانستان» در سال 1386 ش.
– ستایشنامه ی «شوراي ژورناليستان افغانستان» در سال 1393 ش.
– ستایشنامه ی «مشرانو جرگه ی افغانستان» در سال 1396 ش.
انشاء الله به یُمن پایمردی، شفقت، همت، بزرگی و بزرگواری ملت ما که از فراز و نشیب اعصار، هرچند بی زیان بیرون نرفته است، اما ذهنیت آنان در پس منظر تاریخ، در برابر نسل هایی قرار دارد که با سهولت ها و امکانات امروزی در حوزه ی «برخورد تمدن ها» ایده سازی می کنند تا بقایش را حفظ کنند. بنابراین، امید به افق های خوش که در رنگین کمان آن، هزاران زن و مرد این ملت، کار فکری را همچنان قلمی خواهند کرد، تضمین شده است.
یادآوری و سپاس:
کتاب «ویاړلي» با زحمات داکتر عبدالرووف رفیقی، حمایت پوهاند دکتور استاد محمد اسماعیل یون (گردآوری مالی) و چاپ الحاج اسد دانش، منتشر شده است. پوهاند دکتور استاد محمد اسماعیل یون با حمایت از کتاب، در همسویی با «مرکز تحقیقی رفیقی»، صاحب امتیاز نشر این کتاب از آدرس «تحریک ملی افغانستان» نیز است. ایشان بر اثر رسالت فرهنگی، هر نوع تکثیر کتاب را بلامانع می دانند. بنابراین امتیاز نشر مجازی آن را همزمان با نشر طباعتی، در اختیار بزرگ ترین وب سایت افغان ها (دانشنامه ی افغان) که از سوی هموطنان فرهنگی، به ویژه مقیم کانادا، مدیریت می شود، قرار داده است. من از طریق حسابم در وب سایت «دانشنامه ی افغان»، مجموعه ی ده جلدی کتاب «ویاړلي» را اپلود کرده ام.
از طریق لینک های زیر، مجموعه ی ده جلدی کتاب «ویاړلي» را رایگان دانلود کنید!
http://www.afghanpedia.com/projects/libraries/pdfs/get_pdf.jsp?book_id=100nekllk.pdf
http://www.afghanpedia.com/projects/libraries/pdfs/get_pdf.jsp?book_id=111vztiev.pdf
http://www.afghanpedia.com/projects/libraries/pdfs/get_pdf.jsp?book_id=112xjrkaw.pdf
http://www.afghanpedia.com/projects/libraries/pdfs/get_pdf.jsp?book_id=90yozaha.pdf
http://www.afghanpedia.com/projects/libraries/pdfs/get_pdf.jsp?book_id=104sesyoo.pdf
http://www.afghanpedia.com/projects/libraries/pdfs/get_pdf.jsp?book_id=92dcixbc.pdf
http://www.afghanpedia.com/projects/libraries/pdfs/get_pdf.jsp?book_id=91nrjrsb.pdf
http://www.afghanpedia.com/projects/libraries/pdfs/get_pdf.jsp?book_id=108trxems.pdf
http://www.afghanpedia.com/projects/libraries/pdfs/get_pdf.jsp?book_id=95zeubff.pdf
http://www.afghanpedia.com/projects/libraries/pdfs/get_pdf.jsp?book_id=100prusxk.pdf