افغانستان دارای لویه جرګه های متعدد بوده که بنا بر ضرورت های سیاسی و اجتماعی، طی ادوار مختلف تاریخ این کشور برگزار گردیده و سهم بارز در اتخاذ تصامیم بزرگ و سرنوشت ساز افغانستان داشته است. در این مقاله مشهور ترین لویه جرگه های افغانستان به طور مختصر معرفی میگردد:
١. لویه جرگه میرویس نیکه در سال 1088 هـ ش 1709 میلادی در منطقه مانجه کندهار دایر و در نتیجه مشوره های آن به تسلط گرگین در افغانستان خاتمه داده شد.
- لويه جرگه کندهار در سال ١١٢٦ هـ ش ١٧٤٧ میلادی پس از کشته شدن نادر شاه افشار برگزار گردید، ٩ روز به طول انجاميد و سرانجام، احمد شاه بابای کبير را به حيث پادشاه افغانستان انتخاب کرد.
- لويه جرگه کابل در سال ١٢٤٤ هـ ش ١٨٦٥ میلادی در زمان امير شير علي خان داير گرديد و هدف آن جلب حمايت مردم از حکومت و تامين امنيت بود که به هدف خود نايل گردید، مردم از حکومت وقت پشتيباني کردند.
- لويه جرگه کابل در سال ١٢٩٣ هـ ش برابر با ١٩١٥ میلادی هنگام جنگ جهاني اول و در زمان زمامداری امير حبيب الله خان دایر گردید بود، که انگيزه تدویر آن تقاضاي آلمان ها و ترک ها، جهت پيوستن افغانستان به جنگ جهاني، بر عليه انگلستان بود که بالاثر مشوره لویه جرگه افغانستان در جنگ جهانی اول بی طرف ماند.
- لويه جرگه جلال آباد در سال ١٣٠١ هـ ش برابر با ١٩٢٢ میلادی در زمان امير امان الله خان، در جلال آباد، برای اصلاحات اجتماعي تدویر یافت و براي نخستين بار، نظامنامه اساسي دولت افغانستان، که نقش قانون اساسي آن دور را داشت تدقیق گردید.
- لويه جرگه پغمان١٣٠٣ هـ ش ١٩٢٤میلادی براي تکميل تصاميم لويه جرگه جلال آباد صورت گرفت، نظامنامه اساسی را نهائی نموده و توسط شاه امان الله توشيح گرديد.
- لويه جرگه پغمان١٣٠٧ هـ ش برابر با ١٩٢٨ میلادی به دنبال عکس العمل تند عناصر مخالف اصلاحات، به منظور تعديل نظامنامه اساسي دولت داير گرديد و در نتيجه، شوراي دولت که ١٥٠ نفر عضو داشت، به شوراي ملي تعويض شد و بعضی القاب تشریفاتی لغو گردید.
- لويه جرگه کابل ١٣٠٩ هـ ش برابر با ١٩٣٠ میلادی نادرخان براي تصويب لايحه انتخابات شوراي ملي، تعداد و شيوه کار وکلاي مجلس، رنگ بيرق به توا فق رسيدند.
- لويه جرگه کابل١٣٢٠ هـ ش برابر با ١٩٤١ میلادی همزمان با جنگ جهاني دوم، 2 روز در ليسه حبيبيه، موقف بي طرفانه دولت افغانستان در قبال جنگ جهاني دوم مورد تائید قرار گرفت.
- لویه جرگه کابل1334 هـ ش برابر با 1955 میلادی دوکشور همسایه (ایران وپاکستان) در پیمانهای نظامی سنتو وسیتو شامل شدند در نتیجه تغییر توازن قوا در منطقه، افغانستان احساس خطر کرد.
- لويه جرگه کابل١٣٤٣ هـ ش برابر با ١٩٦٤میلادی در قصر سلام خانه تدویر و 10 روز ادامه یافت که در نتیجه قانون اساسي سال ١٣٤٣ هجری شمسی تصويب گردید.
- لويه جرگه کابل در سال ١٣٥٥ ه ش برابر با ١٩٧٦میلادی در زمان زمامداری محمد داود خان به منظور تصويب قانون اساسي و انتخاب رئيس جمهور درمقر وزارت صحت عامه داير نمود.
13.در زمان زمامداری ببرک کارمل و نجیب الله سه لویه جرگه دایر گردیده که لویه جرگه 1364، لویه جرگه 1366 و لویه جرگه 1368 میباشد و به منظور مشوره سیاست دولت های وقت، مشی مصالحه ملی و قانون اساسی تدویر یافته بود.
- لويه جرگه اضطراري در ١٣٨١ هـ ش برابر با ٢٠٠٢ میلادی که بر اساس توافقنامه بن، در خیمه لویه جرگه واقع پوهنتون پولي تخنيک کابل داير گرديد، با انتخاب آقاي حامد کرزى به عنوان رئيس اداره انتقالي و تصويب ساختار اساسي نظام جديد افغانستان به پایان رسید.
- لويه جرگه تصويب قانون اساسي ١٣٨٢ هـ ش برابر با 2003 میلادی در خيمه لويه جرگه در پوهنتون پولي تخنيک کابل داير شد و قانون اساسی ج.ا.ا. به تصويب رسيد.
- جرگه مشترک امن افغانستان و پاکستان ١٣٨6 هـ ش برابر با 2007 میلادی در خيمه لويه جرگه بخاطر استحکام وتقویه روابط برادرانه هر دوکشور، بمنظور تامین صلح در منطقه، از تاریخ ۹ الی ۱۲ اگست سال ۲۰۰۷ میلادی در کابل پایتخت افغانستان برگزار و منتج به اعلامیه 6 فقره ئی موافقه هر دو کشور در مورد مبارزه مشترک بر علیه تروریزم گردید.
17.جرگه ملی مشورتی صلح: جرگه مشورتی صلح که 1600 تن عضو داشت، به تاریخ 8 جوزای 1389 دایر گردید و برای سه روز ادامه داشت. هدف این جرگه مفاهمه و مذاکره با مخالفین مسلح دولت بود که ایجاد شورای عالی صلح را به دولت افغانستان پشنهاد نمودند.
18.لویه جرگه عنعنوی افغانستان: جرگه عنعنوی که در سال 1390 تدویر گردید، 2300 عضو داشت و هدف آن مشوره در مورد پیمان ستراتیجک افغانستان با کشور ایالات متحده امریکا بود. در نتیجه، اعضای جرگه عنعنوی در زمینه یاد شده نظر مثبت داده و پیمان ستراتیجک افغانستان با ایالات متحده امریکا را مورد تایید قرار دادند.
19.لویه جرگه مشورتی که در سال 1392 تدویر گردید، 2500 تن عضو داشت و هدف آن مشوره در مورد قرارداد امنیتی افغانستان با کشور ایالات متحده امریکا بود. در نتیجه، اعضای لویه جرگه مشورتی قرداد امنیتی بین افغانستان و ایالات متحده امریکا را مورد تایید قرار دادند.
20.لویه جرگه مشورتی صلح: قرار است که لویه جرگه مشورتی صلح به تاریخ 9 ثور 1398 خورشیدی به هدف تعیین چوکات و حدود مذاکراه با تحریک طالبان در کابل دایر گردد و اعضای آن در حدود 3000 تن خواهد بود.
به امید صلح سراسری در افغانستان