علامه نابغه سید جمال الدین افغان د سید صفدر زوی د (۱۲۵۴) هجري کال د شعبان په میاشت د کونړ ولایت په اسعد اباد کې زېږېدلی. افغان لومړنۍ زده کړې په خپل شا و خوا سیمو کې وکړې، وروسته کابل ته، په ځوانۍ کې هند او بیا حجاز ته د زده کړو لپاره ولاړ. افغان د (۱۳۱۴) هجري کال د شوال په پینځمه د ترکیې په استانبول کې وفات او د دغه ښار په (شېخلرمزار لغي) هدیره کې خاورو ته وسپارل شو. د افغان جسد په (۱۳۲۳) هجري کال د افغان دولت په غوښتنه کابل ته راوړل شو او د کابل پوهنتون په انګړ کې خاورو ته وسپارل شو. په (۱۳۱۱) قمري کال د اعلی حضرت سردار محمد ظاهر شاه په پاچاهۍ کې د ده پر قبر له آبنوس تیږې څخه جګه ودانۍ جوړه شوه؛ دغه ودانۍ په کورنیو جګړو کې زیانمنه شوه، د دغې ودانۍ د بیا رغونې کار د (۱۳۸۸) کال د سنبلې په څوارلسمه د اطلاعاتو کلتور وزارت د تاریخي آبداتو ساتنې او بیا رغونې ریاست له لوري پیل او د (۱۳۹۰) کال د حمل په شلمه پای ته ورسېد.
خو اوس د دغې ودانۍ ډېرې برخې بیا زیانمنې شوې دي او د شرق د نابغه مزار په کابل پوهنتون کې د محصلانو د تفریح، ارام، وخت تېرونې او د موسیقۍ د اورېدلو پر ځای بدل شوی.
د نابغه د مزار محوطې ته، چې کله ورننوځې د اوبو له یوه حوض سره مخېږې؛ په حوض کې اوبه نه شته او په تل کې یې د ماتو شویو تیږو پاتې شوني ښکاري.
د اوبو حوض، چې اوس اوبه نه لري او د نات تیګې یې ماتې شوې دي.
د حوض شاوخوا ته د اوبو څو مات نلونه راوتلي دي.
له حوضه، چې تېر شي د مزار له زینو مخکې یوه چوتره مو مخ ته راځي، چې د زینو تیږې یې ځای ځای ماتې شوې دي.
چوتره، چې خلاصه شي څو وړې زینې مو مخ ته راځي؛ په دغو زینو، چې وروخېژې د افغان نابغه پر قبر جګ څلې ولاړ دی، د څلي ستنې د محصلانو په یادګارونو ډک شوي. چا شعر لیکلی، چا ټوکه لیکلې او چا هم د خپلې مینې سوز د دغه څلي په ستنو نقش کړی.
د افغان نابغه د قبر تیږې هم روغې نه دي پاتې.
هغه تیږې چې د ده د پیدا کېدو او مړه کېدو کالونه پرې لیکلي، هم د څلي په پایو کې روغې پاتې نه دي.
د سید افغان د قبر تهکوۍ ته مو د کوزېدو هڅه وکړه، دروازې ته یې خراب کولپ پروت و، په سیم پېچ او کلکه شوې وه، له ډېرو هڅو سره سره ونتوانېدو، چې د تهکوۍ دروازه خلاصه او حالت یې تر نظر تېر کړو.
محمد امین د کابل پوهنتون د زمکپېژندنې محصل دی؛ دی مو وپوښتت چې څنګه دلته راغلی؟ راته کړل یې، چې « د درس ویلو لپاره ارام ځای دی، د پوهنتون تر نورو ځاینو دلته درس ښه زده کولی شي. امین وویل چې ځینې کسان دلته راځي د مقبرې تر څنګ موسیقي اوري، ځینې آن له انډیوالانو (ګرل فرینډز) سره په دغه ځای کې د زړه خواله کوي چې دغه کار افغان نابغه ته د سپکاوي په معنا ده.»
په دې اړه مو وغوښتل چې د کابل پوهنتون د رییس نظر هم ولرو؛ خو تر ډېرو هڅو وروسته دا فرصت را نه کړل شو.
سیدجمال الدین افغان زموږ په علمي شخصیتونو کې د پېژندل شوې څېره ده. د ده د قبر حالت ته که پام ونه شي، دا امکان شته چې اوسنی حالت به یې هم یو وخت نه وي ورپاتې.