پوهيالی سيد اصغر ارمل هاشمي

د مسکو د علومو اکاډومي غړى اوتکړه ليکوال (( ګريګوري ګيرس )) غني خان په خپلو سترګو نه دى ليدلى او نه يې ورسره خبرې کړي دي ، خو غني خان ډېر ښه پېژني او دده طبعيت ، دفکر طرز او انديښنه ورته معلومه ده  او د غني خان اشعار يې تر زياتې اندازې لوستلي دي،  ځکه يې  نو دده په باره کې ليکلي دي  :

 ((  د ژوندانه د پيښو د ترسيم دپاره غني خان خپل مخصوص سبک او اسلوب انتخابوي  ، طنز ، ټوکې او ټکالې کوي  او هر څوک چې د شعر په ډګر کې دده مخې ته ورغلى  دى همداسې ورنه  نه دى پاتې شوى او ګوزار يې ورباندې کړى دى . حتا انګليسان ، ملايان ، اولسي بې سوادان او عتيقه پرستان دده د ظرافت لاندې راغلي دي ، تيز او مهم موضوعات په دا رنګ تعبير سره بيانول  په طبيعي ډول د اشعارو انتقادي څپې کموي ، برسېره پر دې د غني خان د اثارو نه معلومېږي چې د اولس په وروسته پاتې کېدلو کې په خپله اولس ملامت دى .

د غني انتقاد چې لا تر اوسه د ثبات حالت ته نه دى رسېدلى، که څه هم توند دى ،د ماحول او چاپيريال  د واقعيت سره دده  د عمومي نهيلستي مناسباتو څرګندوى ، دا په حقيقت کې د نوي نسل  وضعيت دى چې په خپلو اساسي پرنسيپونو کې د انتقادي ژوند د ترسيم طرفدار دي  ))

د همدې ليکنې په يوه بله برخه کې ليکي :

(( د ادبي نړۍ ستر هنرمند ، ځلانده سبک څښتن ، او د نوو  بليغو تصويري وسايلو استاد غني خان  په وروستيو کې د ريالستيکو پرنسيپونو د اقتباس پلوي شو،يو افغان ليکوال چې د غني خان د اشعارو په مجموعې (( پلوشې )) باندې يې تقريظ ليکلى دى ،  داسې عقيده ښکاره کوي : د غني خان رومانتيزم  موثر ، فعال ، جدي او مترقي دى او په يو قسم د اقسامو د رياليزم  سره ټينګ ارتباط لري  . ))

دشوروي اتحاد د علومو اکاډومۍ د ختيځ پېژندنې موسسې له خوا هم د غني خان اړوند، دهغه د شعر په اړه  ليکنه او تحقيق شوى دى ،چې يو څه برخه يې په لاندې توګه  رانقلوو :

(( غني خان رومانتيک ريالست شاعر دى ، دى په  ١٩١۴ ع کال کې پيدا شوى دى  او د پښتوپه شعر کې د نوي جريان  له موسسينو نه دى  ، ده په پښتو ادب  او شعر کې د لومړي ځل لپاره  د جنون فلسفه رواج کړې او تبليغ کړې ده ، دى په عين حال کې  د شعر د عنعنوي قانون او لفظي اسلوب د يو سخت مخالف په توګه  منځ ته  راغى ، د غني خان اثار په خپل منځ کې يو تر بله  سره تضاد لري ،خصوصاً په لومړيو وختونو کې دده په اشعارو کې کله کله  داسې څپې راپورته  کيږي ، چې د هغو ټاکلو مسايلو  مجزا دي ،د کومو د حصول لپاره چې دده  سکه پلار د خپل ژوند  زياته برخه  وقف کړې ده  .   په همدې ترتيب  په هغه شعر کې چې اختلاف نومېږي  غني خان داسې ليکي :

پلار مې ورک په خپل وطن

زه له خپل وطن نه  ورک

دهــغــه خـوښ دى تعليم

زما خوښ ساک و پالک

د هغه خوښ دي ځوانان

ټــول د قوم په جنګ روان

زمـا خـوښ هر ګلــستان

هــــــر چــمـــن  د لو لو ډک

د هـــغــه وطــن جـــهـــــان

ځــاى بـــې نـــوره بــيـابان

زما ملک ښکلى آسمان

د ښايسته ستورو نه ډک

په دې شعر کې د نهليزم عناصر هم ځاى شوى دي ، چې په عمومي ډول سره د غني د اشعارو خصوصيت دى .  په دغه صورت کې د محبوب وضعيت  په خاطر شاعر د پښتنو د آزادۍ د حرکت  سره خپل اثار مقابله کړي .  ))

ځواب دلته پرېږدئ

ستاسو برېښناليک به نه خپريږي. غوښتى ځایونه په نښه شوي *