هر انسان باید نورو انسانانو ته د قدر او عزت په سترګو وګوري او د ټولو انسانانو درد، غم او ستونزې په خپل ځان کې حس کړي.
یو شاعر وایي:
هر انسان ته د انسان په نظر ګوره
هر سړي ته د خپل ځان په نظر ګوره
که چېرې د یو کس مور او پلار مړه شوي وي او دی په ډېر کړاو کې وي، باید ددې کس غم داسې احساس شي، چې یوازې ددې نه بلکې زموږ او ستاسې والدین هم وفات کېدای شي.
هغه کس چې دردیدلی زړه ولري، هغه ته د ملک ټول ولس د اولادونو په څېر وي او ددوی پر درد دردیږي او پر خوشحالي یې خوشحالېږي او ددوی تر منځ داسې رابطه وي، لکه د والدینو چې د اولادونو سره د وینې تړاو وي.
یو ښه انسان باید د احساساتو او عواطفو رښتینوالی ولري او په ټولنې کې د هر کس ستونزې په نا شعوري ډول احساس کړي.
موږ اوتاسې باید د انسانانو نه سربېره پر حیواناتو هم ترحم وکړو، ځکه هغوی بې خولې او بې ژبې دي.
حیوانات هم د الله تعالی ثنا وایي، د ژوند کولو حق لري، دا چې پیدا کړي الله تعالی دي، نو د مرګ حق یې هم د الله تعالی سره دی.
د همدردۍ دغه احساس الله تعالی هغه انسان ته ورکوي، چې زخمي زړه ولري او د دې د زخمي زړه څخه راوتلې خبرې د ډېرو خلکو زړونه تسخیر کړي.
علامه اقبال وایي: (زخمي زړه یو نعمت دی، داسې زړه هغه چاته د الله تعالی له خوا ورکول کېږي، چې روحاني صحت ولري.)
دا چې نن مو د ډېرو خلکو احساسات مړه دي او هیڅ ډول انساني کرامت ته ارزښت نه ورکوي، دلیل یې دادی، چې عقیدوي، اصلاحي او روحاني فکر یې نیمګری دی.
انسان خو پرېږده، پر حیواناتو هم همدردي پکاره ده.
په نورې نړۍ کې له ټولو لوړ حقوق حیواناتو ته ورکړل شوي دي.
د اسلام ستر پیشوا حضرت محمد(ص) پر حیواناتو ډېر ترحم درلود.
یوه ورځ نبي علیه السلام په سفر ولیده، چې چا مېږیو سوړه سېځلې وه، نبي علیه السلام پوښتنه وکړه، چې دا کار چا کړی دی؟یوه صحابي وویل، ای د الله تعالی رسوله! دغه کار ما کړی دی، نو نبي علیه السلام ورته وفرمایل، چې له الله تعالی پرته بل هیڅوک په اور د سزا ورکولو حق نه لري، پام چې بیا داسې کار ونه کړئ.
نبي علیه السلام دومره شفقت او نرمي درلوده، چې د اوداسه په وخت کې یې تږې پشو خوا ته راغله، نو نبي علیه السلام د خپل اوداسه لوښی ورکوږ کړ او هغه پشو ته یې اوبه ورکړې او بیا یې اودس وکړ.
یوه ورځ نبي علیه السلام پر داسې یوه سړي ورغی، چې د وزې د حلالولو لپاره خپله چاړه تېره کوله او وزې ورته کتل، نبي علیه السلام غوسه شو او ویې فرمایل: په تاسې کې، چې هر څوک خپل څاروی حلالوي، نو د څاروي تر څملولو مخکې دې خپله چاړه ښه تېره کړي.
نبي علیه السلام یوه ورځ پر لاره تېرېده، یو سړی یې ولیده، چې پر خپل اوښ سپور په خبرو بوخت دی، نبې علیه السلام دغه سړی له دې کاره وژغوره، چې له اړتیا پرته پرسورلۍډېر مه کېنئ، یعنې کله چې خپل هدف ته ورسېږئ، نو بیا له سورلۍ ښکته شئ، هسې بې ضرورته پرې مه کېنئ او همدا شان نبي علیه السلام د څارویو له داغلو منع کړی ده.
نبي علیه السلام پر حیواناتو دومره زهیر وه، انسانان خو پرېږده.
ننني ډېر انسانان مو یوازې دخپل خان او کورنۍ په اړه فکر کوي، داسې خلک کم لرو، چې دټولو عوامو په فکر کې وي.
داسې کسان چې دملي مفکورې او نظریي خاوندان دي او د ټول ملک لپاره فکر کوي، د دوی رښتیني احساسات د ستایلو وړ دي او ولس هم بایدپه داسې اشخاصو ویاړ وکړي.