ایا پوه او ناپوه سره برابر دي؟/ سیداصغر هاشمي

په هره ټولنه کې د ښو او بدو تر منځ تمیزخلک کوي، د ښو پيژندلو لپاره بیل او د بدو لپاره بیل معیار لري، انسان د ټولنې تابع دی، یعنې دی (انسان) هغه معلول دی چې د بېلا بېلو ټولنیزو لاملونو پر اساس ډول ډول ځانګړنو درلودونکی کېږي.

نن که په افغانستان کې علم او پوهه سم ارزښت نه لري لکه نورې نړۍ کې چې یې لري  دلیل یې د خلکو ناپوهي ده. دلته له حده زیاته بې عدالتي ده او نظام کې عدالت نشته.

زه هر وخت د کمترۍ احساس کوم او کله کله وایم چې زه د دې ځای نه یم. که د دې ځای یم نو ولې راته خپل حق نه راکول کیږي او نه چا ته خپل حق ورکولای شم.

د استاد  الفت د یوې ادبي ټوټې مفهوم دی:

خلک وايي د غله په ګیره خص وي، ما خو ډير غله بې ګیرې ولیدل، بیا وايي د غله په غره کې ځای نه وي، ما خو ډير غله ولیدل چې لوی لوی بلډنګونه لري، په لوړ موقف کار کوي او خلک یې ډير قدر او عزت کوي.

د دینې احکاماتو مفهوم دی چې پوه او ناپوه سره برابر نه دي، سمه خبره ده چې پوه او ناپوه سره برابر نه دي خو دا مفهوم هلته د منلو وړ دی چې ټولنه مو په اسلامي او انساني لحاظ پیاوړې وي. دلته برعکس ناپوه او پوه سره برابر نه دی، نا پوه باید د پوه مشر وي، نا پوه باید د پارلمان وکیل وي، وزیر وي او ریس وي.

د استاد عبدالغفور لیوال او د ګل اغا شیرزي تر منځ په هر لحاظ د ځمکې او اسمان توپير دی خو نور به لیوال صاحب د شیرزي تر لاس لاندې کار کوي، له دې ډيره بې عدالتي به د نړۍ په هیڅ ملک کې نه وي. زما د خپلې مطالعې پر اساس په لر او بر پښتنو کې که شل د کار پوهان ولرو نو یو پکې عبدالغفور لیوال  دی، د ده د پوهې معلومولو لپاره یې اثار ولولئ.

زه انسان یم او انسان راته ارزښت لري، د نشنلیزم له مفکورې سره خلاف یم، نه لیوال سره دوستي لرم او نه شیرزی پيژنم، نه په دې فکر کې یم چې دوی د کوم ځای دي، د پوهنتون  د یو استاد نظر مې په دې اړه واوریده نو ځکه مې دا ولیکه چې ملک قوم پالنه نه جوړوي، بلکې کار باید اهل کار ته ورکړل شي.

د انسان هرڅه الله تعالی په توازن پيداکړي دي، نو ځکه حکیم ذات فرمایي: ( فی احسن تقویم)، موږ انسانان په ډېر اعتدال سره پيدا کړي. د انسان ټول بیروني اعضاویې (لاسونه، پښې، سترګې، غوږونه، پزه، سر، ګیډه او داسې نور) باید یو د بله برابروالی ولري،که د یو چاسر د مشرانو(ډېر) عمر او لاسونه او پښې یې د ماشومانو(کوچني) عمر وي او یا د یو ماشوم ږیره په مخ وي او نور بدن یې د ماشومانو وي، ښه به نه ښکاري او ټولوخلکوته داسې مسایل معجزې ښکاري.

هو! د بدن د ټولو بیروني جوړښتونوترمنځ برابري په کار ده، که د یو انسان پوزه ډېره له حده غټه وي،  ښه نه ښکاري اوکه ډېره کوچنۍ وي بیا هم بدې ښکاري. د ډېر غټې پوزې درلودونکي ته هم د حیرانتیا په نظر کتل کېږي او ډېرې کوچنۍ پوزې درلودونکي ته هم خلک په تعجب پاتې وي او کله کله د نړۍ په کتابونو کې د دوی يادونه کېږي.

د انسان له بیروني جوړښت پرته داخلي جوړښت هم بایدسره برابروالی او تناسب ولري، که د یو انسان عمر د څلویښتو کلونو وي او فکر، عقل او پوهه یې د ماشوم وي، په حقیقت کې دی د عمر په لحاظ مشر او زیات عمر درلودونکی  او د پوهې په لحاظ کوچنی ماشوم دی.

که د یوماشوم فکراوپوهه د لویانو وي، دې ته بیا نابغه ویل کېږي او د نړۍ په اکثرو ځایونوکې یې نوم یادیږي. د انسان په بیروني اعضاووکې توازن په کار دی خوکله کله داخلي جوړښتونو کې نه توازن انسان ته د تاوان پر ځان ګټه رسوي.

د غه شان توازن د نړۍ په ډېروکارونوکې مهم دی، که د یو ادارې مشر ناپوهه وي او تر لاس لاندې کسانو کې یې عالمان موجود وي، هېڅکله به د لاس لاندې کسان د خوشحالۍ احساس ونه کړي، ځکه چې حق یې خوړل شوی دی او کله هم داسې ملکونه پرمختګ نشي کولای.

که لوړ پوړي چاروکي مو ناپوهان وي او په اکثرو عواموکې له دوی پوهان موجود وي، بیا هم ملک نشي جوړیدای، ځکه چې د پوه اوناپوه ترمنځ تناسب نه دی موجود.