افغانستان ـ پاکستان، د اعتماد جوړونې لومړنۍ ازموینه

شریف افغانمل –

د پخواني ولسمشر حامد کرزي خلاف ولسمشر غني د پاکستان یوې لویې غوښتنې ته مثبت ځواب ووایه او هغه د نظامي زده کړو په خاطر پاکستان ته د شپږو افغان سرتېرو استول دي.

د دې خبر له خپرېدو وروسته ګڼو افغان ځوانانو د حکومت پدې سیاست نیوکه وکړه او د ګډ نظامي ټولګي (طالبان او افغان سرتېري سره ټولګیوال شول) فارغان یې د افغانستان راتلونکي ته جدي ګواښ وبلل.

د افغانستان استول شوي شپږ افغان سرتېري د پاکستان په هغه نظامي اکاډمۍ کې روزل کېږي، چېرته چې د افغانستان د ورانۍ لپاره تر دې وړاندې زرګونه وسله وال روزل شوي دي. د نړۍ د ستر ترهګر اسامه بن لادن د مېشت ځای (ایبټ اباد) نظامي اکاډمۍ، د کشمیر او افغانستان د دوو جهادونو؟ د اتل ضیاء الحق پوځي اکاډمۍ، د ډیورنډ کرښې په اوږدو کې د خړو غرونو ترمنځ را ایسارو نظامي سنګرونو کې د ملاعمر روزنځای او بالاخره له هنده نړۍ ته د تېرې شوې دریڅې په روحیه د را لوی شویو پاکستاني نظامیانو په پوځي اکاډمیو کې.

اوس اصلي خبره داده چې ولسمشر غني دا ټول خطرات ولې ومنل او دا دومره لویه قرباني یې د څه لپاره ورکړه؟ آيا تر اوسه هغه تضمین رامنځته شوی چې مستقیماً له افغان سولې سره تړلی دی؟

د ولسمشر غني د واکمنۍ له پیله څلور پاکستاني پلاوي کابل ته راغلي او یو وار ولسمشر غني په رسمي سفر پاکستان ته تللی دی. د راغلیو او تللیو پلاویو ترمنځ د بحث اکثریت موضوعات همدا ول چې افغانستان پر پاکستان اعتماد نه لري او تر هغو چې د باور فضا رامنځته نشي، نو د سولې په اړه د پاکستان هر اقدام ته به منفي نظر کېږي.

ولسمشر غني پاکستان ته درې میاشتې مُهلت ورکړ، چې د اعتماد فضار رامنځته کړي. د پاکستان له لوري د ګڼو شرایطو له ډلې لومړی یې دغه هېواد ته د افغان سرتېرو د یوې ډلې استول دي چې پاکستان غواړي پدې سره پخوانی طلسم مات کړي، په مقابل کې به یې پاکستان د افغان سولې لپاره هلې ځلې چټکوي او د افغانستان تر تضمین وروسته به تضمین وړاندې کوي.

خبره چې د افغان سولې په اړه د دواړو لوریو ترمنځ د تضمین ده، نو افغانستان خو د اعتماد جوړونې پدې لومړۍ ازموینه کې لومړنی شرط پوره کړ، اوس افغان ولس پر پاکستان د افغانستان د اېښي شرط نتیجې ته انتظار وباسي.

ددې مسایلو ترمنځ باید افغان حکومت څو خبرو ته پام وکړي، هسې نه چې د تضمینونو پدې منځ کې هم سر ولاړ شي او هم سرسر.

په سیمه کې د نوې لوبې پیل

ولسمشر غني د افغان سولې په اړه پر پاکستان له نفوذ لرونکو هېوادونو هم مرسته غوښتې او د نړیوالو فشارونو په لړ کې ښکاري پاکستان هڅه کوي لوبه بدله کړي.

په افغانستان کې داعش ډلې ته د طالب په نوم د تیت پرک وسله والو راټولول د پاکستان هغه نوې پروژه ده، چې تر دې وروسته به پرې سیمه ییز ثبات پخپله ګټه څرخوي، چې افغان لوری باید دې مسایلو ته پام وساتي.

د اقتصادي همکاریو پراختیا

په پاکستان کې د افغانستان د سفیر جانان موسی زي له قوله پاکستاني رسنیو راپور ورکړ، چې افغانستان په شمال کې پاکستاني سوداګرو ته د پانګونې زمینه سازي کوي. د ولسمشر غني د سفر پرمهال پرېکړه وشوه چې موجوده اقتصادي اړیکي به په راتلونکي کې تر پنځو میلیاردو ډالرو پراخېږي، اما د غور وړ خبره داده چې ولې پاکستاني پانګوال په ټول افغانستان کې شمال انتخابوي؟

د داعش په نوم د پاکستان نوې پروژه د افغانستان په شمال کې پلي کېدونکې ده او په همدې خاطر پاکستاني سوداګر له وړاندې پدغه سیمه کې د نفوذ په لټه کې دي. پاکستان له وړاندې د افغانستان په شمال کې د هند له نفوذه هم اندېښنه لري، ځکه خو ددې شک د رفع کولو لپاره د پاکستاني سوداګرو په چوکاټ کې خپل ایجنټان شمال ته استوي.

د افغانستان لومړنی شرط څه دی؟

افغانستان له ټولو انتقادونو، شکونو او خطرونو سره خپل پوځیان د اعتماد جوړونې لپاره پاکستان ته واستول، خو لا تر اوسه حکومت له ولس څخه هغه لاسته راوړنه پټه ساتلې چې پاکستان یې ددې شرط د پوره کېدو په مقابل کې پوره کوي. افغان لوری په اوسنیو شرایطو کې تر دې زیاته لاسته راوړنه نه لري، خو که چېرې د افغان سولې په تړاو د پاکستان توافق ښودل کېږي، نو دا توافق یوازې د سولې د مذاکراتو پرمخ وړلو لپاره طالبانو ته د قطر پر ځای په دوبۍ کې د دفتر په پرانستو نه خلاصه کېږي.

د طالبانو پټنځایونه او روزنځایونه د هغو شپږو افغان سرتېرو تر روزنځایونو یوازې یو کیلو مټر فاصله لري، چې روزل شوي وسله وال یې تر تور بیرغ لاندې په افغانستان کې د راټولېدو په درشل کې دي. که افغان لوری تر اوسه پدې معامله کې تر دې زیات کومه لاسته راوړنه لري، نو بیا دې ولس ته روښانه کړي.