سترګه كه هغه كړكۍ چې ناروغۍ ترې مالوميږي

جاويد اوربل

په شعر ، كيسو او ناولونو كې د سترګو زيات صفتونه كيږي او په شعر كې خو تر نورو غړیو ډيره زياته ښكلا د سترګو بيان شوې ده .

سترګې خپل خاص جوړښت لري او كله كله د هندارو غوندې ياديږي او كله هم كړكۍ ته ورته ياديږي چې زړه ته لاره كوي . خو په طبابت كې دا ځل سترګې هغه كړكۍ يادې شوي دي چې ور څخه د وجود نورې ناروغۍ مالويږي چې يو انسان يې لري .

د دويچه ويلې څخه خپاره شوي مطلب كې راځي ، كله چې هم تاسو د يوې برخې متخصص ډاكټر ته ورځئ لكه د سترګو ډاكټر ته چې ستاسو په نظر د سترګو مشكل لرئ نو دوى مو د هغې برخې تداوي وكړي خو كه په هغې برخې كې مو مشكل نه وي نو درته وايي چې تاسو مثلا خپلې نسايي ولادي ډاكټرې سره مشوره وكړئ او چې د سترګو څه مشكل ونه لرئ نو دا خبره د ډاكټر پر ځاى ده . ځكه د سترګو جوړښت هم داسې دى چې ځينې نورې ناروغۍ چې د سترګو ناروغۍ نه دي ، ور څخه مالوميږي .

د كولن پوهنتون كلينيك څخه پروفيسور والټر كونين وايي چې كه چيرې تاسو ته د سترګو ډاكټر ووايي چې تاسو نسايي ولادي ډاكټرې ته لاړه شئ نو ممكن تاسو د تيو سرطان ولرئ .

خو كونين دا هم وايي چې نه داسې نو هم نه ده چې هر پيښه همداسې بيا رښتيا را وخيژي ، دى وايي چې كله يوه څوك سرطان ولري لكه د رحم سرطان نو موږ يې د رحم د حجرو ميتاستاز يا ډير تكثر ګورو او بيا وايو چې دا نو تر شپږو مياشتو نوره نه شي تيريدلى .

خو د سترګو له لارې نورې ډيرې ناروغۍ مالوميږي چې د نورو متخصصينو له خوا تر اوسه نه وي مالومې شوي . لكه د شكرې ناروغي ، د وينې لوړ فشار ، معدد سكلروزيس دا ټولې ناروغۍ په سترګو كې خپل تاثيرات پريږدي . هغه مريضۍ چې د نورو برخو سره تړلي دي لكه د روماتيزم ناروغي يا د ينې مريضۍ هغه څه دي چې د سترګو روزمره معايناتو كې را ښكاره كيدلى شي .

د سترګو د صلبيې زيړوالى دا ښكاره كوي چې يوه مريضي شته . لكه دا راته وايي چې د ينې مريضي مو په وجود كې شته . د كونين په خبره مثال يې دا دى چې ممكن د هيپاټايټس بي يا د تور زيړي حاد يا مزمن شكل موجود وي چې ستاسو په سترګو كې يې تاثيرات پرييښي دي .

په ځينو وختو كې مريض د سترګو ډاكټر ته ورځي چې د سترګو له پاره ورته عينكې ور كړي خو هغه بد خبر ور كړي چې د شكرې ناروغي لري نو مريض يو دم د شاك سره مخ شي چې دا څه چل وشو ! د سترګو ډاكټر څنګه وپوهيده دا خو د داخلي ناروغيو د ډاكټر كار دى ؟

خو د شكرې ناروغي خپل اثار په سترګو كې پريږدي چې هغه د سترګو د يوه ډاكټر له پاره د ليدلو وړ دي .

د جرمني د سترګو د ډاكټرانو ټولنې مشر وايي چې كله يو څوك د شكرې ناروغي ولري نو د هغوى په سترګو كې واړه رګونه تر نارمل حالت غټ شي او خونريزي لري چې دا د سترګو پر شبكې معلوميږي او د سترګو ډاكټرانو ته د طبي وسيلو په واسطه ښكاري .

ډاكټران د افتلوموسكوپ په واسطه چې تر شپيتو ځلو پورې يو شى لوى ښودلى شي ، سترګې معاينه كوي او بيا د وړو رګونو لويدا او خونريزي ګوري چې د شكرې د ناروغۍ د عوارضو له جملې څخه دي او دا ناروغي پرې تشخيصيږي او د دې وړو رګونو مداخله د ټول عروقي سيستم د خرابۍ سبب ګرځي .

د شكرې د ناروغۍ سره په وينه كې د خوږې يا بورې اندازه ډيريږي او دا ډيروالى د سترګو شبكه اغيزمنوي او دا واړه رګونه چې په شبكې كې دي د خرابۍ سره مخ كوي او له دې وجې خو د سترګو نظير له منځه ځي او خلك ړانده كيږي . په دې ستونزې يوازې په جرمني كې ديرش زره كسان اخته دي او دوه زره يې هر كال ړانده كيږي .

يوازې د شكرې او د لوړ فشار ناروغۍ نه دي چې د سترګو له لارې يې ريښه پيدا كولى شو ، د متعدد سكلروزس ناروغي ، د روماتيزم ناروغي او د ويلسن ناروغۍ درك هم په سترګو كې لګيداى شي .

په متعدد سكلروزس كې چې يوه د اوتوايمن يا د انسان د دفاعي ځواك ناروغي ده چې دا ناروغي د ميلانين د پوښ د خرابۍ سره مخې ته راځي ، هغه پوښ چې د اعصابو فايبر يې پوښلى دى . دا كار د اعصابو د منتن كيدو سبب ګرځي او بيا د نظر په ليد كې فرق راځي ، ناراحتي احساسيږي ، د نه تحرك او ړوندوالي سبب ګرځي .

د سترګو ډاكټران دا ناروغي پر وخت تشخيصولى شي ، كه څه هم د تداوۍ وړ نه ده خو كه پر وخت دا ناروغي تشخيص شي نو د ډير شدت څخه به يې مخه ونيول شي .

سويټز بيا وايي چې د روماتيزم تشخيص د سترګو د ډاكټرانو له پاره سخت نه دى بلكې دا مريضي د سترګو د كسي د مكروبي كيدو سره مالوميږي . نو پر كسي باندې د شيدو غوندې وريځ يا غبار ليدل كيږي او دا مالوميږي چې يو څوك په روماتيزم اخته دى . ور سره د ويلسن په ناروغۍ كې بيا د يو چا د سترګو په قرنيې كې نصواري كمربند ښكاري چې دا د ويلسن د ناروغۍ يوه نښه ده . دا ناروغي كه څه هم ډيره لږ واقع كيږي خو اكثره د ينې د خرابۍ څخه منځ ته راځي.

نو د طبابت هره برخه ځانته بيله ساحه لري او دا ساحې كولى شي چې د نورو مريضيو تشخيص ته لار پرانيزي . دا كار هغه خبرې نه تاييدوي چې وايي د سترګو د ډاكټر له پاره دوې مريضۍ دي چې بايد پرې وارد و اوسي او معالجه يې كړي : يوه يې ګلوكوما او بله كتركتز او يا هم تر دې بده چې وايي د سترګو د ډاكټر دنده د عينكو ويشل دي .